Trong đầu tư, thị trường có lẽ là yếu tố quan trọng nhất, nhưng lại được hiểu ít nhất. Ở bài này, Bill O'Neil lý giải chi tiết một chỉ số thị trường và dấu hiệu nhận biết khi thị trường đạt tới đỉnh điểm.

Biết được thời điểm mua hoặc bán cổ phiếu rất quan trọng. Bài 1 đã lý giải tại sao các nhà đầu tư cá nhân nên cắt giảm thua lỗ khi giá cổ phiếu giảm 8% so với giá mua vào ban đầu.

Một người đàn ông gửi thư cho chúng tôi, cho biết ông đã đọc cuốn How to make money in stocks (Làm giàu qua chứng khoán) của tôi và đồng ý với các phương pháp đã đưa ra, nhưng không đồng ý với quy tắc cắt giảm thua lỗ. Theo tôi, khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào, bạn phải tuân thủ tất cả các quy tắc, chứ không chỉ làm theo những gì bạn thấy hợp lý. Hầu hết các nhà đầu tư đều gặp khó khăn trong việc tin vào các quy tắc đầu tư hợp lý. Họ đã thua lỗ khá nhiều tiền trước khi hiểu rằng các cổ phiếu đang được đầu cơ và có thể dễ
dàng giảm giá hơn 8%. Bernard Baruch, một chuyên gia tài chính nổi tiếng, nói: "Bạn không nhất thiết phải luôn hành động đúng trên thị trường. Thực tế, bạn có thể chỉ may mắn đúng 50%, miễn là bạn ý thức được việc cắt giảm thua lỗ".
Đa số cổ phiếu, bất kể "tốt" như thế nào, vẫn phải tuân theo theo xu hướng của thị trường chung. Do đó, nhận biết thời điểm thị trường chạm đỉnh rất quan trọng.
Sau 4 hoặc 5 ngày phân phối (bán ra), thông thường thị trường chung sẽ giảm giá. Sử dụng phương pháp này để nhận ra thời điểm thị trường chạm đỉnh năm 1998 thật dễ dàng.

Nhìn chung, ngày phân phối được thể hiện thông qua giá đóng cửa thấp hơn phiên trước trong khi khối lượng giao dịch tăng; hoặc một ngày thị trường cố gắng trì hoãn sự tăng giá (hoặc thay đổi rất nhỏ về mức giá) trong khi khối lượng giao dịch lớn hơn ngày hôm trước.

Ngày 22-4, chỉ số Dow Jones đóng cửa giảm nhẹ so với giá đóng cửa cao nhất ngày hôm trước. Khối lượng giao dịch của chỉ số NYSE cũng tăng so với ngày trước đó. Đó là ngày phân phối thứ nhất. Ba ngày sau, ở điểm 2, chỉ số Dow Jones giảm mạnh, khối lượng giao dịch tăng. Đó là ngày phân phối thứ hai. Sáu ngày sau, ở điểm 3, khối lượng giao dịch của Dow Jones tăng. Ngay ngày hôm sau, ở điểm 4, khối lượng giao dịch còn tăng mạnh hơn nhiều. Đó là ngày phân phối thứ tư.

Nếu được nhận biết đúng, 4 ngày phân phối thường kéo dài 2 hoặc 3 tuần, đủ để một thị trường tăng giá trước đây sụt giảm. Đôi khi nó có thể kéo dài 6 hoặc 7 tuần trước khi thị trường tăng giá trở lại. Khi xác định rõ được 4 ngày phân phối, tôi sẽ bắt đầu tìm kiếm những
cổ phiếu có dấu hiệu sắp được bán ra hoặc phục hồi. (Tôi sẽ nói qua các quy tắc bán cho những cổ phiếu riêng lẻ trong Bài 20 và 21).

Làm thế nào để nhận biết chính xác những ngày phân phối của chỉ số Dow Jones?

Hàng ngày, tôi theo dõi trang "Thị trường chung và các lĩnh vực" trên tờ Investor's Business Daily vì không muốn bỏ lỡ thời điểm những dấu hiệu phân phối này có thể đột nhiên xuất hiện. Cả tin, nhận thực kém, thiếu thông tin và không chú tâm đến hoạt động đầu tư luôn khiến bạn phải trả giá.

Bất kỳ ai cũng có thể học cách nhận biết ngày phân phối. Nhà đầu tư phải mất bao nhiêu thời gian để có thể làm tốt điều đó?
Hãy tự hỏi bản thân: Mình đã mất bao lâu để học lái xe, chơi gôn hoặc đánh đàn? Với bất kỳ kĩ năng nào, bạn đều phải thực hành và sẽ dần tiến bộ.

Chú ý trên biểu đồ, đỉnh điểm của sự phân phối xảy ra một tuần sau đó (điểm 5) vào ngày 15-5. Khi thấy những dấu hiệu này, bạn nên dừng mua vào, thậm chí nên giảm tiền đầu tư. Từ những điểm sau đó, chỉ số trung bình thị trường sẽ luôn cố gắng để phục hồi và tăng dần - được gọi là sự phục hồi. Đừng bị cuốn vào những ngày đầu của sự phục hồi sau khi bạn đã thấy 4 hoặc 5 ngày phân phối liên tục.  Đó là sự phục hồi giả. Thị trường hiện đang đi xuống và bạn không nên mua bất kỳ cổ phiếu nào cho đến khi nó báo hiệu ngày "lấy đà", thường xảy ra trong khoảng từ ngày thứ tư đến ngày thứ bảy nhờ nỗ lực phục hồi của thị trường. (Xem thêm trong Bài 14)

Bây giờ hãy chú ý điểm 1 trong tháng 7-1998. Khối lượng giao dịch tăng trong ngày, nhưng chỉ số Dow Jones lại không tạo ra động thái tích cực nào. Nó đóng băng và giá đóng cửa thấp hơn ngày phân phối thứ nhất. Hai ngày sau, tại điểm 2, cũng xảy ra tình trạng tương tự. Chỉ số giá trung bình giảm xuống, khối lượng giao dịch tăng. Bốn ngày sau, tại điểm 3, chỉ số Dow Jones đóng cửa ở mức thấp hơn nhưng khối lượng giao dịch lớn hơn. Tại điểm 4, chỉ số này đóng cửa ở giá thấp hơn nhiều trong khi khối lượng giao dịch lại tăng lên.
Bạn lại có 4 ngày phân phối, và đó là thời điểm bán ra. Nếu bạn đầu tư bằng tiền đi vay, rủi ro có thể lớn gấp hai lần. Nên bán và thoát ra, nếu không bạn có thể bị lỗ nặng. Thị trường đang chỉ cho bạn biết đây là thời điểm bạn nên lo sợ, chứ không phải hy vọng. Khối lượng
giao dịch ở ngày tiếp theo (điểm 5) nhiều hơn và cổ phiếu của bạn trong tình trạng sụt giá thảm hại.
Nếu đã nghiên cứu và sử dụng phương pháp này, không có lý do gì khiến các nhà đầu tư cá nhân dồn toàn bộ tiền bạc vào các cổ phiếu rớt từ điểm đỉnh xuống tận đáy của thị trường. Các thị trường không bao giờ bất ngờ đi xuống mà luôn có các thông tin và dấu hiệu dự báo trước. Đáng buồn là sự ngốc nghếch, tính tự kiêu, do dự và không thực tế thường khiến người ta bỏ qua những phân tích khách quan về chỉ số bình quân thị trường và không đưa ra được các quyết định bán đúng đắn.

Dường như thị trường liên tục chạm đỉnh phải không?

Đúng vậy. Ví dụ minh hoạ bằng biểu đồ sẽ giúp bạn đánh giá chính xác hướng phát triển của thị trường. Biểu đồ cùng với tờ Investor's Business Daily rất có ích nếu bạn muốn khởi sự, nghiên cứu, học hỏi và tận dụng những dấu hiệu rõ ràng mà thị trường chỉ ra.

Điểm 1 trong tháng 6-1990 là ngày phân phối đầu tiên trong xu hướng đi lên của thị trường tháng trước đó. Điểm 2 cho thấy chỉ số Dow Jones đóng cửa ở mức giá giảm với khối lượng giao dịch tăng không đáng kể. Nhưng nó vẫn thể hiện ngày phân phối thứ hai của thị trường. Tại điểm 3, Dow Jones đóng cửa ở mức giá sụt mạnh trong khi khối lượng giao dịch tăng vọt. Mười một ngày sau, tại điểm 4, chỉ số này tiếp tục giảm giá trong khi khối lượng giao dịch vẫn tăng. Tại điểm 5, chỉ số này thực sự chững lại, giá đóng cửa tăng nhẹ nhưng vẫn thấp hơn đáng kể so với 2 ngày tăng mạnh trước đó. Giá đóng cửa dao động ở mức thấp hơn trong khi khối lượng giao dịch lại tăng vọt.

Trên đây là cách phân tích quy luật cung cầu ứng dụng đối với chỉ số thị trường mỗi ngày. Việc phân tích này rất quan trọng và đòi hỏi sự tỉ mỉ. Tuy nhiên, ít người nắm bắt được cách thức phân tích hoặc không dành nhiều thời gian nghiên cứu.

Tại sao nó lại quan trọng? Thật đơn giản. Nếu bạn không hiểu thị trường hoạt động thế nào, bạn sẽ thua lỗ nhiều hơn vì có thể bạn đã bỏ lỡ một cơ hội bán ra vào thời điểm tốt. Các điểm 6, 7 và 8 là những ngày phân phối trong giai đoạn thị trường chạm đỉnh năm 1990. Sau đó, thị trường nhanh chóng sụt giá, giảm 22%. Bất kỳ ai quan sát 8 ngày này sẽ đều bán đi một cổ phiếu nào đó. Khi nỗ lực phục hồi tiếp theo của thị trường thất bại, họ sẽ bán thêm một số cổ phiếu nữa. Nhờ phân tích chỉ số thị trường dựa trên quy luật cung cầu, tôi đã hoàn toàn thoát khỏi thị trường này vào tháng 8-1990 và không bị thua lỗ nghiêm trọng.
Mọi nỗ lực phục hồi của thị trường đều thất bại cho đến ngày lấy đà đầu tiên, xuất hiện vào ngày thứ 5 của tháng 10. Đó là thời điểm an toàn để các nhà đầu tư trở lại thị trường và bắt đầu mua vào.

KẾT LUẬN

I. Biết được thời điểm mua và bán một cổ phiếu rất quan trọng.

II. Đa số các cổ phiếu, bất kể tốt thế nào, đều sẽ theo xu hướng của thị trường chung, quan trọng là học cách nhận biết thời điểm thị trường chạm đỉnh.

III. Sau 4 hoặc 5 ngày phân phối trong thời gian từ 2 đến 3 tuần, thông thường thị trường sẽ có chiều hướng đi xuống.

IV. Sự phân phối được nhận biết khi chỉ số đóng cửa của thị trường giảm trong khi khối lượng giao dịch tăng, hoặc thị trường nỗ lực thoát khỏi tình trạng đóng băng với khối lượng giao dịch rất lớn so với ngày hôm trước. Tại thời điểm này, bạn nên xem xét các cổ phiếu
trong danh mục đầu tư của mình, tìm kiếm những dấu hiệu cho biết nên bán cổ phiếu.