Sau ngày mẹ mất, cuộc sống của tôi cứ thế trôi qua chừng năm, sáu năm với những lời chửi mắng, càu nhàu của cha tôi, với những trận đánh nhau liên miên cùng anh tôi và những thứ kẹo bánh cũng như lời ca tụng đầy ảo tưởng của Kiyo. Tôi chẳng mơ ước gì hơn, vì với tôi như vậy là tốt lắm rồi, đến nỗi tôi cứ ngỡ đó cũng là cuộc sống của tất cả những thằng con trai khác. Nhưng vì Kiyo cứ bảo tôi thật đáng thương, thật kém may mắn nên rốt cuộc tôi cũng cảm thấy mình là một đứa trẻ bất hạnh. Tuy nhiên, tôi không cảm thấy lo sợ bất kỳ điều gì cả, ngoại trừ việc cha tôi sẽ không cho tôi một đồng nào.

Mẹ qua đời sáu năm thì anh em tôi gánh chịu thêm nỗi đau mất mát khi cha đột ngột từ trần vào một ngày tháng Giêng sau cơn đột quỵ. Rồi chúng tôi lần lượt ra trường. Tháng Tư năm ấy tôi tốt nghiệp trung học, đến tháng Sáu anh tôi tốt nghiệp trường kinh doanh. Anh nhanh chóng tìm được việc làm tại chi nhánh đặt ở Kyushu của một công ty lớn nên đến đó sống trong khi tôi vẫn ở lại Tokyo tiếp tục việc học. Trước khi chuyển đi, anh thông báo anh sắp bán nhà và toàn bộ tài sản cha mẹ để lại. Tôi bảo anh cứ làm những gì anh muốn, chẳng cần hỏi ý kiến tôi. Dù sao thì tôi cũng không chấp nhận được cái cảm giác dựa dẫm và mang ơn anh. Tôi biết, ngay cả khi anh có chút quan tâm, chăm sóc nào dành cho tôi, thì anh cũng sẽ tranh thủ tìm mọi cơ hội đem chuyện ấy kể công hay chỉ trích tôi trong những trận cãi vã không thể tránh khỏi giữa hai anh em. Tôi nhất định thà vất vả tự nuôi thân bằng sức lao động của chính mình chứ không thể nhún nhường, chịu đựng chỉ để được anh bảo bọc. Quả thật, tôi rất sẵn sàng như thế, kể cả việc phải đi giao sữa thuê hàng ngày. Được tha hồ quyết định theo ý riêng, anh gọi ngay người buôn đồ cũ đến bán tất tần tật những thứ đồ đạc thượng vàng hạ cám từng tồn tại cùng gia đình tôi từ đời này sang đời khác. Còn ngôi nhà, anh chuyển nhượng cho một người giàu có thông qua một tay môi giới nhiệt tình. Có vẻ như anh vớ bở trong vụ mua bán này, nhưng tôi không biết bất kỳ chi tiết nào về cuộc giao dịch và số tiền cụ thể vì trước đó một tháng, tôi đã dọn ra phòng trọ thuộc khu Kanda-Ku trong lúc loay hoay tìm đường cho tương lai. Kiyo hết mực đau buồn trước cảnh ngôi nhà bà gắn bó hơn mười năm nay đổi chủ nhưng bà không thể làm gì khác. Bà cứ ngậm ngùi tiếc nuối, than vãn suốt rằng phải chi tôi lớn hơn một chút là tôi sẽ được thừa kế căn nhà. Bà không hiểu nếu trên thực tế tôi được phép sở hữu nó khi trưởng thành thì hẳn nhiên bây giờ tôi cũng có quyền đó chứ. Kiyo nghĩ đơn giản chỉ cần thêm vài tuổi là người ta hoàn toàn đủ điều kiện để hưởng tài sản của anh trai mình.

Với anh em tôi mọi việc như vậy xem như đã ổn, thế nhưng vẫn còn một vấn đề nan giải là Kiyo sẽ ở đâu. Dĩ nhiên anh tôi chẳng cao quyền đến mức có thể mang bà theo cùng, hơn nữa ngay cả chính Kiyo cũng không hề mong muốn đi đến tận Kyushu xa xôi với anh. Hoàn cảnh tôi thì nào sáng sủa gì cho cam! Tôi phải sống trong một căn phòng trọ rẻ tiền bé tí và không biết lúc nào sẽ bị mời ra khỏi đó. Cả hai cùng tôi đều chẳng làm được gì cho bà. Cuối cùng tôi đành hỏi thẳng bà có dự định giúp việc cho ai chưa. Kiyo trả lời trong khi chờ tôi có khả năng mua nhà riêng và kết hôn, bà tạm thời về ở với người cháu. Cháu bà là một thứ ký tòa án, kinh tế khá giả và thường mời bà đến sống chung với gia đình anh ta. Vậy mà Kiyo luôn từ chối vì bà thích nơi đã quen thuộc bao năm qua hơn dù chỉ với thân phận người giúp việc. Nhưng giờ đây bà nghĩ có lẽ nương tựa vào con cháu là lựa chọn tốt nhất thay vì đến làm cho một gia đình xa lạ nào đó trong sự bỡ ngỡ, lo lắng. Bà không quên thúc giục tôi cố gắng nhanh chóng mua nhà, cưới vợ ngay khi có thể để bà được trông nom, chăm sóc chúng tôi. Hẳn là Kyo còn quý mến tôi hơn cả cháu trai mình dù rằng tôi chẳng phải họ hàng thân thích gì của bà.

Trước khi lên đường đi Kyushu hai ngày, anh tôi tìm đến nhà trọ và đưa tôi sáu trăm yên. Anh bảo tôi có thể tùy ý dùng nó theo cách tôi muốn – để kinh doanh hay để học tiếp – sao cũng được, nhưng từ đây về sau đừng trông mong nhờ vả anh. Đúng là một hành động ấn tượng của ông anh quý hóa! Thật ra, nếu anh không cho tôi số tiền ấy thì tôi cũng chẳng lấy làm phiền, nhưng hài lòng trước cách giải quyết dứt khoát, đơn giản đáng ngạc nhiên của anh, tôi nhận nó và cảm ơn. Rồi anh lại đưa thêm năm mươi yên bảo tôi chuyển cho Kiyo, tôi rất sẵn lòng làm việc này. Hai ngày sau, anh em tôi chia tay nhau ở ga Shinbashi và kể từ đó tôi chẳng còn gặp lại anh nữa.

Nằm dài trên giường, tôi miên man suy nghĩ về cách dùng sáu trăm yên. Với tôi mà nói, công việc kinh doanh chỉ mang đến những âu lo, rắc rối. Rồi tôi sẽ không làm tốt được đâu, mà chắc là cũng khó ai có thể gây dựng một sự nghiệp kinh doanh đáng kể khi người ra chỉ nắm trong tay sáu trăm yên tiền vốn! Giả sử tôi làm được như thế thật, thì mấy ai tôn trọng một người ít học hành như tôi lúc này. Vậy thôi, cứ quên cái chuyện buôn bán đi; tôi quyết định học tiếp, và xem đây là số tiền để trang trải học phí. Nếu chia sáu trăm yên ra làm ba phần, tôi sẽ đủ tiền học trong ba năm với điều kiện mỗi năm tiêu tốn không quá hai trăm yên. Nỗ lực miệt mài trong ba năm, hẳn là tôi sẽ học được cái gì đó chứ. Có hướng đi rồi, tôi bắt đầu chuyển sang nghĩ xem mình nên theo học ngành nào, nhưng trước giờ tôi vốn chẳng thích môn nào hết. Cả ngôn ngữ lẫn văn chương đều chắc chắn nằm ngoài sự lựa chọn. Nói về thơ mới chẳng hạn, một bài dài hai mươi câu tôi chả hiểu nổi lấy một câu. Đang lúc tự nhủ mình đã không thích học thì ngành nào mà chẳng được, tôi vô tình bắt gặp bảng thông báo tuyển sinh khi đi ngang qua một trường Vật lý. Tôi cho rằng số phận sắp đặt như thế nên ngó sơ các quy định của họ và điền ngay tên mình vào, không chút cân nhắc, đắn đo. Giờ đây nghĩ lại tôi thấy đó quả là một sai lầm ngớ ngẩn, xuất phát từ cái tính liều lĩnh ngốc nghếch bẩm sinh của tôi mà ra.

Suốt ba năm, tôi đã cố gắng chăm chỉ học tập như những sinh viên khác, song vì không có năng lực trong lĩnh vực này lắm nên nếu muốn xem thứ hạng của tôi trong lớp thì cứ nhìn từ cuối danh sách lên sẽ đỡ mất thời gian hơn. Lạ một điều là kết thúc ba năm học thì tôi cũng được tốt nghiệp. Bản thân tôi thấy chuyện này thật khó tin, nhưng vì không có gì đáng phàn nàn nên tôi cứ ung dung nhận tấm bằng tốt nghiệp vậy.

Tám ngày sau khi tốt nghiệp, đột nhiên thầy hiệu trưởng muốn gặp tôi. Trên đường đến gặp thầy, tôi cứ thắc mắc không biết có chuyện gì. Thì ra là có một trường trung học dưới vùng Shikoku đang cần giáo viên dạy toán với mức lương bốn mươi yên một tháng, và thầy hỏi tôi có muốn nhận việc này không. Phải nói thật lòng rằng dù đã học ba năm liền nhưng cái ý nghĩ trở thành giáo viên và đi dạy ở vùng nông thôn như thế chưa bao giờ xuất hiện trong tưởng tượng của tôi. Tuy nhiên, vì không hề có lựa chọn nào khác ngoài việc làm giáo viên nên tôi nhận lời ngay. Đây cũng lại là một sai lầm bởi tính liều lĩnh ngốc nghếch bẩm sinh ấy.

Tôi đã đồng ý nhận việc rồi thì dĩ nhiên phải đi đến đó. Suốt ba năm qua, rồi chỉ ru rú trong căn phòng chưa đầy ba mét vuông, không bị ai phàn nàn ca cẩm, cũng không phải đánh nhau với ai. So với cuộc sống trước đây và những năm tháng về sau thì ba năm ấy là quãng thời gian thanh thản nhất trong đời tôi. Nhưng đã đến lúc tôi phải rời xa nó rồi. Từ bé đến giờ, lần duy nhất tôi ra khỏi Tokyo là vào dịp đi chơi đến vùng Kamakura với bạn bè cùng lớp. Chuyến này, tôi phải đến một nơi còn xa xôi hẻo lánh hơn cả Kamakura. Nó như một dấu chấm nhỏ bằng kim khâu trên bản đồ, nằm cạnh bờ biển, chẳng hứa hẹn điều gì thú vị cả. Tôi chẳng biết gì về đường ngang lối dọc hay dân cư ở đó ra sao. Mà không biết thì đã sao, tôi việc gì phải lo lắng, cứ đi là đi thôi. Như mọi thứ khác, lo lắng với tôi cũng là một cảm giác thật khó chịu.

Tôi có đến thăm Kiyo vài lần kể từ lúc chúng tôi rời khỏi ngôi nhà cũ. Hóa ra cháu bà là một người rất tử tế. Mỗi lần tôi ghé thăm, anh đều tiếp tôi chu đáo nếu có ở nhà. Kiyo thì hãnh diện ca ngợi tôi đến tận mây xanh với anh, thậm chí còn khoe rằng tốt nghiệp xong, tôi sẽ mua ngay một căn biệt thự ở khu Kojimachi và làm việc trong cơ quan chính phủ. Trong những cuộc trò chuyện mà Kiyo cứ tha hồ huyên thuyên tự vẽ vời cuộc đời tôi theo cách như vậy, tôi chỉ còn biết ngồi trân đó và ngượng chín mặt. Mà nào đâu phải chỉ một hai lần, thỉnh thoảng bà còn kể tới chuyện lúc bé tôi hay đái dầm nữa chứ, đến mức này thì chỉ còn nước chui xuống đất. Tôi không biết cháu bà nghĩ sao về những chuyện ấy nữa. Kiyo thuộc dạng người theo tư tưởng truyền thống, vì vậy bà luôn xem mối quan hệ giữa chúng tôi là mối quan hệ chủ-tớ trong thời đại phong kiến. Bà đinh ninh nếu đã là chủ của bà thì cũng là chủ của cháu bà. Thật buồn cười!

Thu dọn xong nhà cửa, tôi ghé lại thăm Kiyo trước khi lên đường ba ngày. Bà đang bị cảm, nằm trong một căn phòng nhỏ quay về hướng Bắc. Vừa thấy tôi, bà trông có vẻ tươi tỉnh hơn lên, ngồi bật dậy hỏi ngay khi nào thì tôi mua nhà, làm như hễ người ta cứ tốt nghiệp xong là tiền tự chạy vào túi vậy. Bà đã nghĩ tôi là một người trưởng thành, có địa vị chứ không còn là một thằng nhóc nữa thì sao bà vẫn cứ gọi tôi là "cậu chủ nhỏ" nhỉ? Việc nhanh chóng mua một căn nhà đối với tôi nào có dễ dàng gì. Khi biết tôi sẽ đến dạy ở vùng quê, bà hết sức thất vọng, cứ vuốt vuốt mãi mái tóc đã điểm nhiều sợi bạc rối bù của mình. Thấy tội nghiệp, tôi đành an ủi bà:

_ Cháu đi vậy thôi, những sẽ về sớm mà. Chắc chắn hè năm sau cháu về.

Dù nghe tôi nói thế nhưng nét mặt bà vẫn chẳng khá hơn. Tôi bèn hỏi:

_ Vậy cháu mang quà về cho bà nhé, bà thích quà gì nào?

_ Tôi thích ăn kẹo gói lá tre của vùng Echigo.

Tôi chưa bao giờ nghe cái gì là gọi là kẹo gói lá tre, và dường như vùng Echigo nào đó cũng nằm ở một hướng hoàn toàn khác với nơi tôi sắp đến. Tôi trả lời bà có lẽ chỗ tôi dạy không có loại kẹo ấy đâu, bà liền hỏi:

_ Cậu đến miền nào?

_ Miền Tây ạ! – Tôi đáp.

_ Là đã qua khỏi Hakone hay chưa tới Hakone?

Tôi không làm sao giải thích cho hết những câu hỏi của bà.

Buổi sáng hôm tôi đi Shikoku, Kiyo đến phòng tôi từ rất sớm và giúp tôi thu dọn đồ đạc. Bà đưa cho tôi một túi vải thôi, đựng lỉnh kỉnh những thứ bà đã mua trong một tiệm tạp hóa trên đường đến đây – nào bàn chải đánh răng, kem đánh răng, rồi cả khăn mặt nữa. Tôi bảo không cần đâu nhưng bà cứ nhất định này nỉ tôi mang theo. Chúng tôi đến nhà ga bằng hai chiếc xe kéo đi song song cạnh nhau. Tôi lên tàu rồi nhưng bà vẫn đứng mãi ở sân ga, đăm đắm nhìn tôi qua cửa sổ, khẽ nói:

_ Chắc là chúng ta sẽ khó gặp lại nhau nữa rồi. Cậu giữ gìn sức khỏe nhé!

Kiyo rơm rớm nước mắt. Tôi cũng sắp khóc, nhưng cố kìm lại. Khi tàu đã đi một đoạn, tôi nghĩ mọi việc chắc đã ổn nên thò đầu ra cửa sổ ngoái nhìn lại. Bà vẫn còn lặng lẽ đứng đó. Bóng bà thật nhỏ bé, đơn côi.