Câu 11: Trình bày khái niệm cơ sở hạ tầng, kiến trúc thượng tầng, quy luật về mội quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng. Sự vận dụng quy luật này của đảng ta trong đường lối đổi mới?

1) Các khái niệm

a) Khái niệm cơ sở hạ tầng

Cơ sở hạ tầng toàn bộ những quan hệ sx hợp thành sơ cấu kinh tế của một chế độ xh nhất định.

Toàn bộ các qhsx hiện đang tồn tại gồm có:

+ qhsx tàn dư của xh cũ;

+ qhsx thống trị của xh đó;

+ mầm mống qhsx của xh mới.

Nhưng đặc trưng cho bản chất của một CSHT là QHSX thống trị. Trong một CSHT có nhiều thành phần kinh tế, nhiều kiểu QHSX thống trị bao giờ cũng giữ vai trò chủ đạo, chi phối các thành phần kinh tế và các kiểu qhsx khác; quy đinh và tác động trực tiếp đến xu hướng chung của toàn bộ dời sống kinh tế xh. Quy định và tác đọng trực tiếp dến xu hướng chung của toàn bộ đời sống kinh tế xh.

b) Khái niệm kiến trúc thượng tầng

Kiến trúc thượng tầng là toàn bộ những quan điểm tư tưởng quan điểm tư tưởng: chính trị, pháp quyền, đạo đức, nghệ thuật, tôn giáo, triết học... và những thiết chế xh tương ứng như nhà nước, đảng phái, giáo hội, các tổ chức quần chúng...được hình thành trên một cơ sở hạ tầng nhất định và phản ánh cơ sở hạ tầng đó.

Bộ phận có quyền lực mạnh nhất trong KTTT của xh có đối kháng giai cấp là nhà nước - công cụ của giai cấp thống trị xh về mặt chính trị, pháp lí. Chính nhờ có nhà nước mà tư tưởng của giai cấp thống trị mới thống trị được toàn bộ xh.

1) Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tần và kiến trúc thượng tầng

- Cơ sở hạ tần quyết định đối với kiến trúc thượng tầng:

+ Cơ sở hạ tầng thế nào thí kiến trúc thượng tầng như thế đó, biểu hiện:

(+) Giai cấp nào chiếm địa vị thông trị về kinh tế thì cũng chiếm địa vị trong đời sống chính trị và tinh thần.

(+) Mâu thuẫn trong lĩnh vực kinh tế, xét đến cùng, quyết định mâu thuẫn trong lĩnh vực tư tưởng;

(+) Bất kì một hiện tượng nào thuộc kiến trúc thượng tầng như nhà nước, pháp luật, đảng phái, triết học hay đạo đức... đều trực tiếp hoặc gián tiếp phụ thuộc vao csht, do csht quyết đinh.

+ Khi CSHT biến đổi sớm hay muộn thì KTTT cũng biến đổi theo.

+ Khí CSHT cũ mất đi thì KTTT do nó sinh ra cũng dần dần mất theo.

+ Khi CSHT mới ra đời thì một KTTT mới phù hợp với nó cũng từng bước xuất hiện.

- Kiến trúc thượng tầng tác động trở lại cơ sở hạ tầng:

+ Sự tác động qua lại cua KTTT đối với CSHT thể hiện chức năng XH của KTTT là bảo vệ, duy trì, củng cố và phát triển CSHT sinh ra nó: Đấu tranh xoá bỏ CSHT và KTTT cũ.

+ Nếu KTTT tiến bộ, phản ánh đúng nhu cầu của sự phát triển kinh tế sẽ thúc đảy kinh tế phát triển, XH tiến lên.

+ Ngược lại, nếu KTTT là sản phẩm của cơ sở kinh tế đã lỗi thời thì nó kìm hãm sự phát triển kinh tế va tiến bộ xh. Nhưng tác dụng kìm hãm đó chỉ là tạm thời, sớm muộn nó phải thay đổi phù hợp với yêu cầu của CSHT.

+ Mỗi bộ phận khác nhau của kiến trúc thượng tầng tác động trở lại cơ sở hạ tầng là khác nhau, trong đó nhà nước là bộ phận tác động mạnh nhất.