Câu 16 : nước bọt : thành phần, tác dụng, điều hòa bài tiết và ƯDLS

*) thành phần: đơn vị bài tiết cơ bản của tuyến nc bọt đc glà salivan, mỗi salivan gồm nang và ống dẫn tuyến nc bọt. Lòng nang đc nối với hệ thống ống dẫn phân nhánh, các nang nc bọt đc cấu tạo từ 2 loại TB: TB thanh dịch và TB nhầy

- TB thanh dịch bài tiết thanh dịch chứa các chất điện giảI và enzym amylase nc bọt

- TB nhầy bài tiết chất nhầy

- các tuyến mang tai chỉ bài tiết thanh dịch, các tuyến nc bọt nhỏ trong miệng chỉ bài tiết chất nhầy, các tuyến dưới hàm và dưới lưỡi bài tiết cả thnah dịch và chất nhầy. Nước bọt ra khỏi nang có nồng độ ion Na+, K+ và cl- giống như các huyết tg. Nhưng khi nc bọt chảy qua ống dẫn, các ion Na+ và cl- đc táI hấp thu, đồng thời các ion K+ và HCO3- đc bài tiết vào lòng ống. Do đó [K+] nc bọt cao gấp 7 lần, nồng độ ion HCO3- cao gấp 3 lần trong khi [Na+] và [cl-] chỉ = 1/7 – 1/10 nồng độ của chúng trong huyết tg

- lưu lg nc bọt hàng ngày khoảng 800 – 1500ml. pH nc bọt 6 – 7,4 là pH tối thuận cho td tiêu hóa của enzym amylase nước bọt.

* Tác dụng:

- tác dụng tiêu hóa: enzym amylase nước bọt có tác dụng phân giảI tinh bột chín thành đường mantose, maltriose và oligosacarid. pH tối thuận của amylase nc bọt là 7. khi thức ăn vào dạ dày, do 1 lg lớn thức ăn ko đc trộn lẫn ngay với acid của dạ dày nên amylase nc bọt vẫn có td trong dạ dày và enzym này có thể thủy phân tới 75% lg tinh bột chín ăn vào.

- Nc bọt làm ẩm ướt, bôI trơn miệng và thức ăn tạo đk cho việc nuốt và nếm đc thực hiện dễ dàng

- vệ sinh răng miệng: trong miệng có rất nhiều loại VK, chúng dễ dàng hủy hoại các mô và gây bệnh cũng như nguòn thức ăn cung cấp cho sự chuyển hóa của chúng. Nc bọt cũng có 1 số chất diệt VK và chứa kháng thể tiêu diệt vk ở miệng, kể cả những VK gây sâu răng. Nc bọt còn có tác dụng trung hòa acid do VK ở miệng giảI phóng ra or acid trào ngc từ dạ dày lên miệng

- Nc bọt giúp cho sự nói vì nó làm cho môI, luỡi cử động dễ dàng.

*) điều hòa bài tiết nc bọt:

Tuyến nc bọt là tuyến tiêu hóa duy nhất ko chịu ảnh hưởng của các hormon tiêu hóa, chúng chỉ chịu sự điều hòa của TK tự chủ, chủ yếu là TK phó giao cảm. trung tâm kiểm soát sự bài tiết nc bọt là các nhân nc bọt nằm ở giữa cầu não và hành não. các kick thik gây tăng bài tiết nc bọt là nhai, ngửi or nếm thức ăn(pxạ ko điều kiện). Bài tiết nc bọt cũng tăng lên khi ta nghĩ đến 1 món ăn nào đó(pxạ có đk). Bài tiết nc bọt giảm khi ngủ, mệt mỏi, sợ hãI or bị mất nc. vị chua làm tăng bài tiết nc bọt lên gấp 8 – 20 lần, bình thg sự có mặt của các vật trơn nhẵn trong miệng cũng làm tăng bài tiết nc bọt. Nc bọt cũng đc bài tiết nhiều khi ta nuốt phảI những chất kick thick để giúp pha loãng or trung hòa các chất đó trong ống tiêu hóa.

- kick thick các sợi TK phó giao cảm( dây VII, IX) làm tăng bài tiết nc bọt loãng giàu chất điện giảI và amylase nc bọt

Nếu cắt các dây phó giao cảm đI đến tuyến nc bọt, các tuyến nc bọt sẽ bị teo đi. nhưng cắt dây TK giao cảm ko làm ảnh hưởng đến kick thước của tuyến

- kick thik sợi giao cảm tăng bài tiết nc bọt giàu chất nhầy, khối lg nc bọt tăng ít hơn so với kick thick TK phó giao cảm. ngay sau khi kick thick giao cảm, lưu lượng máu giảm nhưng dần dần lưu lg máu sẽ tăng lên do sự ứ đọng các chất chuyển hóa gây giãn mạch