Câu 4: Làm rõ nội dung và vai trò của quy luật giá trị. Ý nghĩa của việc nghiên cứu quy luật giá trị đối với thực tiễn xây dựng nên kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay.

1) Phân tích nội dung và tác dụng của quy luật giá trị

a) Nội dung của quy luật giá trị. Quy luật giá trị là quy luật kinh tế cơ bản của SX HH; quy định việc SX và trao đổi HH phải căn cứ vào hao phí LĐ XH cần thiết.

Trong SX, tác động của quy luật giá trị buộc người SX phải làm sao cho mức hao phí LĐ cá biệt của mình phù hợp với mức hao phớ LĐ XH cần thiết để có thể tồn tại; còn trong trao đổi, hay lưu thông, phải thực hiện theo nguyên tắc ngang giá- tức là giá cả phải = giá trị. Quy luật giá trị buộc những người SX và trao đổi HH phải tuân theo “mệnh lệnh” của giá cả thị trường. Thông qua sự vận động của giá cả thị trường sẽ thấy được sự hoạt động của quy luật giá trị. Giá cả thị trường lên xuống tự phát xoay quanh giá trị HH và biểu hiện sự tác động của quy luật giá trị trong điều kiện SX và trao đổi HH.

b) Tác dụng của quy luật giá trị. Trong SX HH, quy luật giá trị có ba tác động. 

+) Thứ nhất: Điều tiết SX và lưu thông HH. *) Điều tiết SX tức là điều hoà, phân bổ các yếu tố SX giữa các ngành, các lĩnh vực của nền kinh tế. Tác dụng này của quy luật giá trị thông qua sự biến động của giá cả HH trên thị trường dưới sự tác động của quy luật cung cầu. Nếu ở ngành nào đó khi cung nhỏ hơn cầu, giá cả HH sẽ lên cao hơn giá trị, HH bán chạy, lợi cao, thì người SX sẽ đổ xô vào ngành ấy. Do đó, TLSX và sức LĐ được chuyển dịch vào ngành ấy tăng lên. Ngược lại, khi cung ở ngành đó vượt quá cầu, giá cả HH giảm xuống, HH bán ko chạy và có thể lỗ vốn. Tình hình ấy buộc người SX phải thu hẹp quy mô SX lại hoặc chuyển sang đầu tư vào ngành có giá cả HH cao. *) Điều tiết lưu thông của quy luật giá trị cũng thông qua giá cả thị trường. Sự biến động của giá cả thị trường cũng có tác dụng thu hút luồng hàng từ nơi giá cả thấp đến nơi giá cả cao, do đó làm cho HH giữa các vùng có sự cân = nhất định. Như vậy, sự biến động của giá cả thị trường ko những chỉ rừ sự biến động về kinh tế, mà còn có tác động điều tiết nền kinh tế HH.

+) Thứ 2: Kích thích cải tiến kỹ thuật, hợp lý hoá SX, tăng năng suất LĐ thúc đẩy lực lượng SX XH phát triển. Các HH được SX ra trong những điều kiện # nhau, do đó có mức hao phí LĐ cá biệt # nhau, nhưng trên thị trường thì các HH đều phải được trao đổi theo mức hao phí LĐ XH cần thiết. Vậy người SXHH nào có mức hao phí LĐ cá biệt thấp hơn mức hao phí LĐ XH cần thiết, sẽ thu được nhiều lời và càng thấp hơn càng lời. Điều đó kích thích những người SX HH cải tiến kỹ thuật, hợp lý hoá SX, cải tiến tổ chức quản lý, thực hiện tiết kiệm v.v nhằm tăng năng suất LĐ, hạ chi phí SX.

Sự cạnh tranh quyết liệt càng làm cho các quá trình này diễn ra mạnh mẽ hơn. Nếu người SX nào cũng làm như vậy thì cuối cùng sẽ dẫn đến toàn bộ năng suất LĐ XH ko ngừng tăng lên, chi phí SX XH ko ngừng giảm xuống. 

+) Thứ 3: Thực hiện sự lựa chọn tự nhiên và phân hoá người LĐ thành kẻ giàu, người nghèo. Những người SX HH nào có mức hao phí LĐ cá biệt thấp hơn mức hao phí LĐ XH cần thiết, khi bán HH theo mức hao phí LĐ XH cần thiết (theo giá trị) sẽ thu được nhiều lợi, giàu lên, cụ thể mua sắm thêm TLSX, mở rộng SX kinh doanh, thậm chí thuê LĐ và trở thành ông chủ. Ngược lại, những người SXHH nào có mức hao phí LĐ cá biệt lớn hơn mức hao phí lao đông XH cần thiết, khi bán HH sẽ rơi vào tình trạng thua lỗ, nghèo đi, thậm chí có thể phá sản, trở thành LĐ làm thuê và đây cũng là một trong những nguyên nhân làm xuất hiện quan hệ SX tư bản chủ nghĩa, cơ sở ra đời của chủ nghĩa tư bản.

Như vậy, quy luật giá trị vừa có tác động tích cực, vừa có tác động tiêu cực. Do đó, đồng thời với việc thúc đẩy SXHH phát triển, nhà nước cần có những biện pháp để phát huy tích cực, hạn chế mặt tiêu cực của nó, đặc biệt trong điều kiện phát triển nền kinh tế HH nhiều thành phần theo định hướng XH chủ nghĩa ở nước ta hiện nay.

2) ý nghĩa của việc nghiên cứu:

a) Cần nhận thức sự tồn tại #h quan và phạm vi hoạt động rộng lớn, lâu dài của quy luật giá trị trong nền kinh tế HH nhiều thành phần ở nước ta hiện nay.

b) Cần vận dụng tốt cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước để phát huy vai trò tích cực của cơ chế thị trường và hạn chế mặt tiêu cực của nó để thúc đẩy SX phát triển, đảm bảo sự công = XH.

Việc nghiên cứu cho thấy quy luật giá trị có tác động hai mặt cả tích cực và tiêu cực.

Mặt tích cực của quy luật giá trị thể hiện Ở chỗ nó buộc các chủ thể kinh tế phải nhạy bén, năng động trong SX, kinh doanh, phải tìm cách tăng năng suất LĐ, giảm chi phí SX để hạ giá thành sản phẩm, phải tìm đến ngành hoặc lĩnh vực mà mình có lợi thế, đến mặt hàng có nhiều người cần, tức là phải nâng cao hiệu quả trong hoạt động kinh tế. Dưới tác động của quy luật giá trị, cơ cấu của nền SX tự điều chỉnh một cách linh hoạt cho phù hợp với cơ cấu tiêu dùng của XH. Quy luật giá trị buộc các chủ kinh tế phải cạnh tranh với nhau, điều này làm cho các nguồn lực của XH được sử dụng có hiệu quả, kích thích tiến bộ kỹ thuật và công nghệ, thúc đẩy lực lượng SX phát triển. Quy luật giá trị còn có tác dụng bình tuyển người SX, nhờ đó chợn ra được những người năng động, tài kinh doanh, biết làm giàu, đồng thời buộc người kém cỏi phải vươn lên, tích cực hơn nếu ko muốn trở thành nghèo khó.

Với tác dụng này, chứng ta cần phải tôn trọng và phát huy vai trò tự điều tiết của quy luật giá trị để phân bổ các nguồn lực của XH cho các ngành, lĩnh vực một cách linh hoạt và có hiệu quả, xây dựng các vùng kinh tế chuyên môn hóa, lựa chọn việc đổi mới công nghệ, định hướng đào tạo nhân lực, thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển nền kinh tế thị trường.

Tuy nhiên, sự vận động của quy luật giá trị cũng đưa đến những tiêu cực mà tự nó ko thể khắc phục được. Đó là tình trạng khai thác cạn kiệt tài nguyên, đổ chất thải bừa bãi, làm mất cân = sinh thái và gây ô nhiễm môi trường, khủng hoảng kinh tế xảy ra, các căn bệnh kinh tế # (đình trệ suy thoái lạm phát tiền tệ...) có cơ hội phát triển; sự bất bình đẳng XH, tác động tiêu cực đến tiến bộ XH. Bởi vậy cần phải coi trọng vai trò của nhà nước để ngăn ngừa, khắc phục những tác động tiêu cực và để quy luật giá trị hoạt động có hiệu quả.