Hồi đó ở xóm thợ có chàng trai tên là I-li-a. Cậu sống một mình bởi người nhà cậu đều đã qua đời hết. Mỗi người để lại cho cậu một thứ. Cha để lại cho cánh tay rắn chắc và đôi tay vạm vỡ, mẹ cho hàm răng trắng đẹp và cái miệng ăn nói dễ thương, ông nội I-gnát để cho cái xẻng và chiếc búa chim, còn bà nội Lu-kê-ri-a cho cậu một vật kỷ niệm đặc biệt. Đấy chính là vật cần phải kể trước hết.

Bà Lu-kê-ri-a là một con người khôn ngoan. Bà lượm lông chim trên đường làng, tính để dành làm gối cho cháu nội nhưng không kịp. Khi cảm thấy cái chết đã gần kề, bà gọi cháu đến và bảo:

- Này I-liu-sen-ka, cháu nhìn xem, bà nội đã gom góp được bao nhiêu là lông chim đây! Gần một rổ nhé! Mà lông cũng đẹp làm sao, trăm cái như một, đủ mọi màu sắc, chỉ nhìn đã thích rồi! Giữ lấy mà làm kỷ niệm, chúng sẽ có ích cho cháu! Khi nào cháu cưới vợ và cô ấy đem gối về nhà, cháu sẽ không phải ngượng: Gối lông chim đâu có gì lạ đối với tôi, tôi cũng có, mà là của bà nội cho kia. Nhưng cháu đừng có đuổi theo nó làm gì, cái gối lông chim ấy mà! Nếu vợ cháu có gối lông chim mang về thì tốt, mà không có thì cũng đừng buồn. Hãy sống vui vẻ, và làm việc chuyên cần cháu nhé. Nếu có phải ngủ trên đệm rơm cũng chẳng sao, cháu sẽ gặp được những giấc mơ đẹp. Hễ trong đầu không có những ý nghĩ xấu xa thì mọi công việc của cháu sẽ trôi chảy, thuận buồm xuôi gió ngay thôi. Ngày sẽ mang đến cho cháu niềm vui, đêm sẽ vuốt ve âu yếm và mặt trời đỏ sẽ cười với cháu. Còn nếu cháu có ý nghĩ xấu xa thì dù có đập đầu vào gốc cây cũng không sao tìm được hạnh phúc.

- Bà nói về những ý nghĩ xấu xa nào thế, hả bà? – I-li-a hỏi.

- À, đó là về tiền bạc và của cải đấy cháu ạ, - người bà đáp - Không có gì xấu xa hơn chúng đâu. Chúng chỉ làm người ta đau khổ và nhọc công vô ích mà thôi. Sống trong sạch và có lương tâm thì gom góp lông chim làm gối còn khó, chứ đừng nói gì đến chuyện làm giàu.

- Vậy thế còn các kho báu dưới đất thì sao hả bà? Không lẽ bà không tin có người tìm được…

- Tìm được thì tìm được cháu ạ, chỉ có cái là không bền đâu. Tiền của đến rồi lại đi và chỉ làm người ta buồn chán mà thôi. Cháu đừng nghĩ đến điều ấy làm gì cho mệt người! Các cụ nói rằng, trong các kho báu dưới đất thì chỉ có một cái là trong sạch và bền thôi, đó là khi bà Si-nhiu-ska biến thành cô gái đẹp và tự tay tặng báu vật. Mà bà Si-nhiu-ska thì chỉ tặng cho người khôn ngoan, can đảm và thật thà thôi, ngoài ra không cho ai khác. Cháu hãy nhớ lấy, I-liu-sen-ka nhé, đấy là lời dặn cuối cùng của bà.

I-li-a cúi đầu:

- Cám ơn bà đã tặng cho cháu lông chim và những lời khuyên quý giá. Cháu sẽ không bao giờ quên.

Chẳng bao lâu, bà nội Lu-kê-ri-a qua đời… I-li-a chỉ còn lại mỗi một mình, vừa là người lớn, vừa là trẻ con. Các bà già khóc mướn lập tức mò đến, họ tắm rửa, tẩm liệm cho người đã khuất, đưa quan tài ra nghĩa địa. Thật ra, các bà già ấy đi giúp các nhà có đám ma cũng không phải vì quá no đủ nhàn rỗi. Họ xin vật này, ngắm nghía thứ khác trong nhà và chỉ thoáng một cái là đồ đạc của bà nội đã biến hết. Trong lúc I-li-a quanh quẩn với mấy người phu đào huyệt thì nhà cậu đã trống trơn, chỉ có chiếc áo ấm và cái mũ lông trên người là còn. Ai đó đã tham cả lông chim mà bà nội cóp nhặt được. Chiếc rổ đựng lông sạch trơn, chỉ còn dính lại có ba cái, một màu trắng, một màu đen và một màu nâu.

I-li-a tiếc ngẩn ngơ vì đã không giữ được đồ kỷ niệm của bà nội. Cậu nghĩ: “Dù sao cũng phải giữ mấy chiếc lông chim này, không có thì chẳng ra sao cả. Bà đã hết lòng gắng sức mà mình thì lại cứ như người dửng dưng”.

Cậu nhặt sợi chỉ màu lam rơi dưới sàn, buộc chặt ba chiếc lông chim lại và đính lên mụ. Hài lòng, cậu nghĩ:

“Đây đúng là chỗ cho chúng rồi. Hễ đội mũ lên hay bỏ xuống là chúng lại nhắc mình lời dặn của bà. Chắc đó là lời khuyên có ích trong đời, lúc nào cũng phải nhớ mới được”.

Sau đó, I-li-a khoác áo, đội mũ và đi đến mỏ vàng. Cậu chẳng buồn khoá cửa nữa, bởi vì trong nhà đâu còn gì, ngoài chiếc rổ trống rỗng mà có vứt ngoài đường cũng không ai thèm nhặt.

I-li-a lúc đó đã đến tuổi lấy vợ từ lâu và làm ở mở được sáu, bảy năm rồi. Hồi đó còn là thời nông nô nên trẻ em cũng bị bắt làm việc. Có người trước khi lấy vợ đã phải quần quật cho chúa đất hơn cả chục năm. Cả I-li-a cũng có thể nói là lớn lên tại mỏ vàng.

Từ nhà đến mỏ khá xa. Khi đó ở Gre-mi-kha, người ta khai thác mãi tận Hòn Đá Trắng. Đường sá trong vùng, I-li-a thhuộc như lòng bàn tay. Vì thế cậu nghĩ bụng:

“Mình đi tắt qua đầm lầy Diu-đen cho xong. Nắng thế này chắc đất khô và đi qua được. Vậy sẽ đỡ được ba mà có khi là bốn dặm…”.

Nói là làm và I-li-a đi tắt ngang rừng theo lối mà mùa thu, khi đầm lầy đã đông cừng, cận vẫn đi từ mỏ về nhà và từ nhà lên mỏ. Đoạn đầu, cậu đi khá nhanh nhưng sau đó, dần dần nhận thấy thấm mệt và hiểu rằng đã bị lạc đường. Nhảy từ mô đất khô này sang mô đất khô kia thì sao mà giữ đường thẳng được. Anh cần đi một hướng thì mô đất lại chạy theo hướng khác. I-li-a nhảy nhót một hồi, cả người mồ hôi vã ra như tắm và cuối cùng, cậu đến một khu đất trũng. Ở đấy cỏ mọc um tùm, toàn là cỏ vô thương và bạch giới. Hai bên khu đất trũng là những gò nhỏ với mấy cây thông xanh um. Như vậy là đã tới chỗ đất khô, chỉ khổ một nỗi là I-li-a không biết phải đi tiếp về hướng nào. Cậu đã đến đây không biết bao lần mà chưa hề nhìn thấy khu đấttrũng này bao giờ.

I-li-a đánh liều đi theo khe trũng chạy giữa dãy gò đất. Đi được một lát, bỗng cậu bắt gặp một vũng tròn như ô cửa sổ, nước trong vắt như nước mạch, có điều là không thấy đáy đâu cả. Vũng nước trông khá sạch, tuy có màng nhện màu lam giăng bên trên và ở giữa là một con nhện cũng màu lam.

Đang khát, I-li-a mừng rỡ tiến lại gạt bỏ màng nhện và cúi xuống định uống thì bỗng cảm thấy đầu óc chao đảo, suýt nữa ngã nhào xuốngnước và tự nhiên cậu thấy buồn ngủ ghê gớm.

“Đầm lầy làm mình mệt mỏi quá rồi – cậu nghĩ – phải nghỉ một lát thôi”.

Cậu muốn đứng dậy nhưng không nổi, tuy thế vẫn cố bò được một đoạn về phía gò đất rồi bỏ mũ xuống gối đầu và duỗi thẳng người trên mặt đất. Nhìn lại, cậu thấy một bà già bé nhỏ bước ra từ cái cửa sổ nước ấy, bà ta chỉ cao bằng ba phần tư người thường, trên mình mặc chiếc áo màu lam, chiếc khăn đội trên đầu màu lam và cả da mặt cũng màu lam. Trông bà ta gầy còm đến mức tưởng như gió thổi cũng bay. Tuy vậy, cặp mắt màu lam của bà ta trông rất trẻ và to đến mức khó tin là chúng có thể ở trên một gương mặt như vậy được.

Bà già nhìn chằm chằm vào I-li-a rồi giơ tay về phía chàng. Kìa, sao tay bà ta cứ dài dần ra thế kia, chẳng mấy chốc nữa nó sẽ đụng đến đầu I-li-a mất. Cánh tay màu lam của bà già trông mờ ảo như sương mù và không có chút khí lực nào cả, móng tay cũng không có, vậy mà nó làm I-li-a ghê sợ đến bủn rủn. Cậu muốn bò xa thêm chút nữa nhưng không hiểu sức lực đã biến đi đâu mất hết. Cậu nghĩ:

“Có lẽ nên quay mặt đi thì hơn, dù sao cũng bớt khủng khiếp”.

Cậu quay đầu và tình cờ chạm mũi vào mấy chiếc lông chim; thế là cơn hắt hơi ở đâu kéo đến. I-li-a hắt hơi lia lịa, hắt hơi đến bật cả máu mũi ra mà không ngừng lại được. Đột nhiên, cậu cảm thấy đầu đỡ nặng và sức lực quay trở lại. I-li-a nhanh chóng cầm lấy chiếc mũ và đứng phắt lên. Trước mặt cậu, mụ già vẫn đứng nguyên ở chỗ cũ, người run lên vì giận dữ. Hai tay mụ đã thò gần đến chân I-li-a nhưng mụ không sao nhấc chúng lên được. I-li-a hiểu ngay rằng mụ già tức giận vì đã tính nhầm và ma lực của mụ đã hết tác dụng. Cậu bình tĩnh hắt hơi nốt, lau mũi đàng hoàng và nói:

- Sao không vồ nữa đi, mụ già? Hẳn là miếng thịt không vừa miệng mụ rồi!

Cậu nhổ một bãi nước bọt vào tay mụ và quay người bỏ đi. Thấy vậy, mụ già cất giọng lanh lảnh như con gái:

- Hãy đợi đấy, đừng vội vui mừng! Lần sau mà mày tới đây, thì sẽ không mang được đầu về đâu.

- Nhưng ta đâu có định tới! – I-li-a trả lời.

- À! Sợ rồi! – Mụ già đắc thắng reo lên.

I-li-a tức quá. Cậu dừng chân và thốt lên:

- Được rồi, nếu vậy, nhất định ta sẽ đến và lấy được nước trong giếng cho mụ xem.

Mụ già phá lên cười và tiếptục khích chàng trai:

- Mày chỉ là đồ khoác lác! Đáng lẽ phải cảm ơn bà nội Lu-kê-ri-a rằng đã thoát được tay ta thì nó lại còn huênh hoang nữa chứ! Người lấy được nước từ giếng này còn chưa sinh ra đời đâu.

- Cứ để xem, rồi sẽ biết người ấy sinh ra hay chưa, - I-li-a đáp lại.

Mụ già vẫn không chịu thôi:

- Mày chỉ là đồ nói dóc! Làm sao màylấy được nước giếng, nếu thậm chí đến gần còn không dám. Lời nói của mày rỗng tuếch! Có chăng là gọi người khác tới, người nào can đảm hơn mày ấy!

I-li-a quát lên:

- Mụ đừng hòng chờ được ta đưa người khác đến đây. Ta cũng biết mụ ác hại thế nào và lừa người ta bằng cái gì rồi.

Mụ già cứ lặp đi lặp lại:

- Mày không dám đến đâu! Cỡ mày ấy à, cònlâu!

Khi đó, I-li-a bèn nói:

- Được rồi. Hễ hôm nào chủ nhật, lại có gió lớn thì mụ cứ việc chuẩn bị mà đón khách.

- Gió thì giúp gì được mày? – mụ già hỏi.

- Rồi khắc biết – I-li-a trả lời – Mà này, mụ đừng quên rửa bãi nước bọt trên tay đi nhé.

- Mày lo bàn tay kéo mày xuống đáy giếng bị bẩn à? – Mụ già hét lên – Dù mày có khôn ngoan thì cũng sẽ thuộc về tao thôi. Đừng có hy vọng vào gió và mấy cái lông chim của bà nội mày! Không ích gì đâu!

Lời qua tiếng lại một hồi, I-li-a bỏ đi. Cậu vừa để ý nhớ đường, vừa nghĩ thầm:

“Hoá ra mụ Si-nhiu-ska là như vậyđấy. Trông như người sắp chết mà cặp mắt thì đẹp mê hồn, còn giọng thì lanh lảnh như giọng con gái. Giá mà được thấy mụ biến thành cô gái đẹp như thế nào nhỉ”.

I-li-a đã được nghe kể nhiều về mụ Si-nhiu-ska. Thợ ở mỏ rừng kể rằng người ta hay gặp mụ ở những vùng hoang vu hoặc các mỏ cũ. Mụ ta ngồi đâu là ở đó có của cải. Nếu đuổi được mụ đi thì cái giếng đầy vàng ngọc sẽ mở ra. Khi đó tha hồ mà lấy. Dường như khá nhiều người đã bỏ công đi tìm, nhưng hoặc tay không quay về, hoặc bỏ xác ở đâu đó.

I-li-a về tới mỏ khi mặt trời đã tối. Tên cai mỏ tất nhiên trợn mắt lên với cậu:

- Đi đâu mà lâu thế?

I-li-a giải thích ngọn ngành, rằng cậu vừa mới chôn bà nội Lu-kê-ri-a. Tên cai cảm thấy ngường ngượng nhưng vẫn chưa chịu thôi:

- Thế còn mấy cái lông trên mũ mày là thế nào? Vui sướng quá hay sao mà đính lên đó?

I-li-a trả lời:

- Đấy là của thừa tự của bà nội Lu-kê-ri-a. Tôi đính nó lên đấy để làm kỷ niệm.

Tên cai và tất cả những người đứng ở gần đó đều phá lên cười món đồ thừa tự, riêng I-li-a vẫn thản nhiên. Cậu nói:

- Thế mà nếu có mang toàn bộ mỏ vàng của ông chủ ra đổi tôi cũng không chịu đâu. Đây không phải lông chim thường mà là lông chim thần. Cái lông trắng này là để cho ngày vui, cái đen là để cho đêm yên tĩnh, còn cái nâu là cho mặt trời rực rỡ.

Tất nhiên là I-li-a đùa cho vui. Thế nhưng trong số đứng đó tình cờ lại có Ku-zka Hai Mặt. Tuy nó cùng tuổi với I-li-a, thậm chí sinh cùng tháng, nhưng về mọi mặt thì khác hẳn với I-li-a. Hai Mặt là con một gia đình khá giả. Đúng ra thì một đứa như nó chẳng cần đặt chân đến mỏ làm gì, ở nhà cũng kiếm được việc nhẹ nhàng hơn, Nhưng Ku-zka nghĩ khác. Nó quanh quẩn ở những nơi có vàng từ lâu, chỉ chờ dịp may, còn mang đi thì nó thừa sức. Mà quả thế thật, về phần cuỗm đồ của người khác, Hai Mặt rất tài. Đồ của ai để hớ hênh là lập tức vào tay nó ngay và sau đó thì khỏi tìm. Tóm lại, đó là một thằng ăn cắp và nghề nghiệp ấy đã lưu lại dấu vết cho nó. Một người thợ đãi vàng đã cho nó nếm mùi xẻng, tuy chỉ sượt qua nhưng cũng lưu dấu làm kỷ niệm – môi và mũi Ku-zka bị xẻ làm đôi. Chính vì thế mà mọi người gọi nó là thằng Hai Mặt.

Ku-zka vô cùng ghen ghét I-li-a vì cậu là một chàng trai to khoẻ, tài ba và vui tính. Mọi việc vào tay cậu cứ răm rắp đâu và đấy. Hết việc, cậu chén no bụng rồi vui vẻ ca hát, có khi hăng lên còn nhảy múa nữa, nhất là khi đến làm giúp ao việc gì đó. Làm sao mà Hai Mặt so được với chàng trai như vậy, nếu như nó chẳng những không có sức, không say mê mà ngay cả trong đầu cũng là những suy nghĩ hoàn toàn khác. Thế nhưng, Ku-zka lại đánh giá sự thua kém ấy theo kiểu của nó:

“Chắc hẳn I-liu-ska có bùa gì đấy. Chẳng thế mà nó luôn thành công và làm việc không biết mệt”.

Nghe I-li-a kể về mấy chiếc lông chim, Ku-zka reo thầm trong bụng: “Đây rồi, bùa của I-liuska đây rồi”. Tất nhiên là đêm đó nó mò đến đánh cắp ngay mấychiếc lông chim.

Hôm sau, I-li-a giật mình khi không thấy ba cái lông chim. Cậu cho là mình đánh rơi và đi tìm ở khắp nơi trong mỏ. Mọi người chế giễu:

- Này, cậu có điên không đấy! bao nhiêu chân đi qua đilại mà cậu mong kiếm mấy cái lông nhỏ xíu! Chắc mọi người dẫm ta chúng thành bụi rồi. Mà tìm chúng làm gì cơ chứ?

- Sao lại làm gì? – I-li-a trả lời – Đấy là vật kỷ niệm của bà nội tôi mà!

Một người nói:

- Nếu là vật kỷ niệmt hì phải cất cẩn thận, hoặc giữngay trong đầu chứ không phải là đeo trên mũ.

“Có lẽ mọi người nói đúng”, - I-li-a nghĩ và thôi không tìm nữa. Cậu không hề ngờ là mấy chiếc lông chim đã rơi vào một bàn tay bẩn thỉu.

Tâm trí của Ku-zka bấy giờ hoàn toàn tập trung vào việc theo dõi I-li-a, xem mất bùa của bà nội thì công việc của cậu sẽ ra sao. Khi thấy I-li-a lấy chiếc gáo đãi vàng đem vào rừng, nó bám theo, trong bụng nghĩ rằng chắc I-li-a tìm được một chỗ đãi vàng mới. Nhưng kìa, sao I-li-a lại buộc gáo vào một chiếc sào dài đến hơn hai thước. Vậy làm sao mà đãi vàng được? Thế thì để làm gì nhỉ? Ku-zka càng ngờ vực hơn.

Trời chuyển dần sang thu, gió ngày một mạnh. Vào thứ bảy, khi thợ mỏ được phép về nhà, I-li-a cũng xin về. Tên cai lúc đầu chế nhạo cậu rằng mới về xong thì về làm gì, hơn nữa gia đình không có, cả gia tài gồm ba chiếc lông chim thì để mất rồi, nhưng cuối cùng cũng để cho cậu đi. Ku-zka đâu có chịu để mất một dịp như vậy, nó đến nơi I-li-a giấu chiếc gáo có cán rất sớm và ngồi chờ. Nó phải chờ rất lâu nhưng không nản. Ai mà chả biết cái tài đó của bọn trộm cắp, chúng sẵn sàng chờ thi với cả chó chứ đừng nói là người. Mãi sang chủ nhật, I-li-a mới xuất hiện. Cậu lấy chiếc gáo ra, miệng lẩm bẩm:

- Chà, sao mình lại để mất mấy chiếc lông chim cơ chứ. Còn gió thì thuận đây, mới sáng mà đã rít lên thế này thì đến trưa phải biết là mạnh.

Mà đúng là gió mạnh thật, cả khu rừng rên rỉ vặn mình răng rắc. I-li-a đi theo dấu cũ, còn Hai Mặt vừa lần mò theo cậu vừa mừng thầm : “Công dụng của ba chiếc lông chim đây rồi. Hoá ra chúng chỉ chỗ có của báu”.

I-li-a phải đi khá lâu, còn gió mỗi lúc một yếu. Khi cậu đến khu đất trũng thì hầu như đứng gió, cây cỏ lặng thinh không hề lay động. Ngước mắt, I-li-a thấy mụ già đang đứng chờ bên giếng. Mụ kêu lên lanh lảnh:

- À, dũng sĩ đến đó à! Lông chim của bà nội thì để mất, còn gió cũng đón trượt rồi. Giờ làm sao đây? Mau chạy về nhà mà chờ gió đi, may ra chờ được đấy!

Mụ đứng yên chẳng hề vươn tay về phía I-li-a, còn trên miệng giếng là một đám sương mù màu lam bốc lên dày đặc trông như chiếc mũ, I-li-a lấy đà và từ trên gò đất chọc thẳng cái gáo vào chiếc mũ sương mù màu lam ấy, miệng hét:

- Cẩn thận đấy, mụ phù thuỷ kia! Không khéo ta nhỡ tay đè chết mụ đấy!

Cậu múc nước trpng giếng và cảm thấy chiếc gáo trở nên nặng trĩu, kéo mãi mới nhúc nhích. Mụ già cười khanh khách để lộ hàm trăng trắng và đều như răng con gái. Mụ khích:

- Để xem cậu kéo chiếc gáo về như thế nào, để xem cậu sẽ uống được bao nhiêu nước của ta đây!

I-li-a đã thấy quả là nặng thật, cậu nổi khùng hét lên:

- Vậy thì mụ hãy uống đi!

Vừa nói, cậu vừa lấy hết sức nâng chiếc gáo lên mợt chút và chực đổ ụp vào người mụ già. Mụ tránh sang một bên, I-li-a đưa tay theo, mụ lại né ra xa hơn. Đúng lúc ấy, chiếc sào gẫy đôi và nước đổ tung toé. Mụ già lại phá lên cười khanh khách:

- Sao cậu không buộc cái gáo vào cây cột gỗ có phải chắc hơn không?

I-li-a đáp lại bằng một giọng đe doạ:

- Hãy đợi đấy, mụ phù thuỷ kia. Ta sẽ còn tắm bằng nước của mụ.

Đến đây, bà già bỗng đổi giọng và nói:

- Thôi, đùa thế là đủ rồi. Ta thấy cậu là một chàng trai khôn ngoan và can đảm. Lúc nào muốn cứ trở lại đây vào đêm có trăng, ta sẽ cho cậu thấy đủ mọi thứ báu vật, muốn lấy bao nhiêu thì lấy. Nếu không thấy ta ở trên thì cứ nói: “Không có gáo đã đến: - và cậu sẽ có mọi thứ.

I-li-a trả lời:

- Tôi còn muốn thấy bà biến thành cô gái đẹp như thế nào nữa.

- Lúc đó hẵng hay – bà già cười nhạt và lại để lộ hàm răng con gái.

Hai Mặt nhìn thấy mọi chuyện và nghe rõ từng lời. Nó nghĩ: “ Phải chạy ngay về nhà và chuẩn bị túi mới được, không có I-liu-ska sẽ đến trước mình mất”.

Hai Mặt bỏ chạy đi, còn I-li-a theo lối gò đất về làng. Cậu vượt qu a đầm lầy theo các mô đất khô về đến nhà và ngẩn người khi không thấy chiếc rổ của bà nội. Cậu hết sức ngạc nhiên: “Ai cần cái rổ nát ấy làm gì nhỉ?”. Quanh quẩn ở nhà một lát, I-li-a tìm đến chuyện trò với mấy người bạn trong làng rồi trở lại mỏ. Lần này cậu không đi tắt qua đầm lầy mà đi theo đường làng cùng với mọi người.

Năm ngày đã trôi qua kể từ chủ nhật ấy, vậy mà câu chuyện trên đầm lầy vẫn in đậm nét trong đầu I-li-a, lúc làm việc cậu cũng nghĩ đến nó, đêm nằm, cậu mất ngủ vì nó. Đôi mắt màu lam luôn lởn vởn trước mắt cậu, còn giọng nói lanh lảnh lúc nào cũng như ở bên tai:

“Lúc nào muốn, cứ trở lại đây vào đêm có trăng”.

Đúng dịp ấy, trăng non bắt đầu mọc và đêm trở nên sáng hơn. Đột nhiên ở mỏ có tin – Hai Mặt mất tích. Cử người về làng tìm không có, tên cai sai người vào rừng cũng không thấy. Mà cũng phải nói rằng mọi người chỉ tìm chiếu lệ, trong bụng ai cũng nghĩ: “Thằng ăn cắp mất tích thì có thiệt hại gì đâu”, chuyện chỉ đến đó là dừng.

Chờ đúng đêm trăng tròn, I-li-a lên đường. Đến nơi cậu chẳng thấy một ai. Mặc dù vậy, I-li-a vẫn đứng nguyên trên gò đất và chỉ khẽ thốt:

- Không có gáo đã đến!

Cậu vừa dứt lời, bà già lập tức hiện lên và dịu dàng nói:

- Mời khách quí lại đây! Ta chờ đã lâu. Cứ lại và lấy được bao nhiêu thì lấy.

Bà già giơ tay như người giở nắp giếng và ở đó bỗng hiện lên cơ man nào là báu vật, đầy đến tận miệng. I-li-a tò mò muốn xem kho báu ấy, nhưng vẫn không chịu rời gò đất. Bà già giục:

- Cậu còn đứng gì nữa? Ta đã bảo túi đựng được bao nhiêu thì lấy bấy nhiêu mà!

I-li-a trả lời:

- Tôi không mang túi theo, mà bà nội Lu-kê-ri-a dặn tôi khác kia. Bà tôi nói sự giàu có chỉ trong sạch và bền vững khi bà tự tay tặng cho người.

- Ái chà, cậu này tệ thật đấy! Còn bắt người ta mang đến cho mình nữa! Nhưng thôi, cậu muốn vậy cũng được!

Bà già nói xong, ở dưới giếng bỗng bốc lên một cột khói lam. Từ đó bước ra một cô gái đẹp tuyệt trần, ăn mặc như công chúa, nhưng sao quá to lớn. Cô ta phải cao bằng tới lưng chừng cây thông già là ít. Trong tay cô gái là một chiếc khay vàng, trên có đủ mọi thứ báu vật, vàng cát, ngọc, vàng khối to bằng cả chiếc gáo múc nước. Cô gái bước lại gần I-li-a, cúi đầu chào và đưa chiếc khay cho cậu:

- Xin người trai trẻ hãy nhận lấy!

I-li-a lớn lên ngay tại mỏ, cậu đã từng cân vàng và biết nó nặng đến mức nào. Cậu nhìn chiếc khay và quay lại nói với bà già:

- Đây chỉ là trò đùa chơi thôi. Không ai đủ sức mang chừng ấy vàng cả.

- Cậu không lấy phải không? – Bà già hỏi.

- Dứt khoát là không! – I-li-a trả lời.

- Thôi thì đành chiều cậu vậy! Ta sẽ tặng cậu món quà khác, - Bà già nói.

Lập tức cô gái bê chiếc khay vàng biến mất và từ dưới giếng lại bốc lên cột khói màu lam. Một cô gái khác bước ra, vóc người nhỏ hơn cô trước một chút. Cô này cũng cực kỳ xinh đẹp, ăm mặc theo kiểu con nhà thương gia. Trong tay cô ta là chiếc khay bạc xếp đầy báu vật. I-li-a lần này cũng vẫn từ chối và nói với bà già:

- Sức người không thể mang nổi chừng ấy, hơn nữa, không phải tự tay bà đưa cho.

Nghe thấy thế, bà già cất tiếng cười khanh khách không khác gì tiếng con gái:

- Thôi thì đành chiều cậu vậy! Ta sẽ mua vui cho cậu và cả ta nữa. Chỉ có sau này đừng có hối hận nhé. Hãy chờ đấy.

Nói dứt lời, cả bà già lẫn cô gái mang chiếc khay bạc đều biến mất. I-li-a đứng đợi đã lâu mà vẫn chưa thấy một ai. Nhưng khi cậu chán nản định bỏ đi thì ở bên cạnh bỗng có tiếng cỏ khua loạt soạt. I-li-a quay lại và thấy một cô gái vóc người tầm thước, tuổi chừng mười tám đang bước tới. Cô ăn mặc rất giản dị, chiếc áo liền váy màu lam, đầu đội tấm khăn màu lam và chân xỏ trong đôi giày cũng màu lam. Đôi mắt cô long lanh như hai vì sao, e thẹn ẩn dưới hàng lông mày cong dài thanh thú. Môi cô đỏ mọng như trái mâm xôi, mái tóc dài kết thành bím vắt qua vai và được buộc bằng dây băng màu lam.

Cô gái tiến lại gần I-li-a và cất giọng thánh thót:

- Xin bạn I-liu-sen-ka quý mến hãy nhận lấy món quà tặng với cả tấm lòng!

Bàn tay trắng muốt của cô nâng niu trao cho I-li-a chiếc rổ cũ của bà nội Lu-kê-ri-a, bên trong đựng đầy ắp hoa quả. Thôi thì đủ thứ, cả dâu đất lẫn lý gai, cả dã anh vàng tươi lẫn phúc bồn tử tím đen chín mọng. Để trên cùng là ba chiếc lông chim được buộc chặt bằng sợi chỉ lam, một màu trắng, một màu đen và một màu nâu.

I-li-a đưa tay nhận chiếc rổ. Cậu đứng đờ người ra như một thằng ngốc, không hiểu cô gái hiện ra từ đâu và làm sao cô kiếm được chừng ấy thứ quả vào mùa thu này. Khó khăn lắm, cậu mới thốt ra được:

- Cô ở đâu vậy? Gọi cô thế nào đây?

Cô gái cười nhạt và nói:

- Người ta gọi tôi là mụ Si-nhiu-ska, còn với người khôn ngoan, can đảm và chất phác thì tôi thrế này đây. Chỉ có điều là ít khi được như vậy lắm.

Giờ thì I-li-a đã hiểu mình đang nói chuyện với ai. Cậu hỏi:

- Cô tìm đâu ra những chiếc lông chim vậy?

- À, đó là thằng Hai Mặt tới kiếm kho báu đấy mà, - cô gái trả lời, - nó tự đâm đầu xuống giếng và chìm nghỉm cùng với chiếc túi rồi, còn mấy cái lông chim thì nổi lên. Anh thật đúng là chàng trai quá chất phác.

I-li-a không biết nói gì hơn nữa, còn cô gái cũng đứng yên lặng, mân mê dây băng buộc tóc. Hồi lâu, cô khẽ nói:

- Vậy đấy, anh bạn I-liu-sen-ka thân mến ạ! Tôi là Si-nhiu-ska, lúc nào cũng già, lúc nào cũng trẻ và bị cột chặt muôn thuở vào kho báu vật ở đây.

Im lặng một lát, cô hỏi:

- Sao, nhìn chán chưa? Thôi đủ rồi đấy, không có lại nằm mê thấy tôi mất.

Vừa nói, cô vừa khẽ thở dài và I-li-a cảm thấy tim mình nhói lên như vừa bị một nhát dao đâm trúng. Cậu sẵn sàng đánh đổi mọi thứ trên đời, chỉ cần Si-nhiu-ska biến thành một cô gái bằng xương bằng thịt thật sự, nhưng ngay cả bóng cô giờ đây cũng đã tan biến đi rồi.

I-li-a đứng lặng ở đó rất lâu. Chỉ khi làn sương mù màu lam từ giếng bốc lên lan rộng trên khu đất trũng cậu mới chịu ra về. Đến nhà thì trời đã hửng sáng. Cậu vừa bước qua ngưỡng cửa thì rổ trái cây bỗng trở nên nặng trĩu, đáy rổ bung ra những viên ngọc quý cùng các hạt vàng rơi tung toé khắp sàn nhà.

Được chỗ báu vật ấy, I-li-a lập tức chuộc mình khỏi tay chúa đất, trở thành người tự do. Cậu dựng cho mình một ngôi nhà xinh xắn và chắc chắn, sắm cả ngựa cưỡi, vậy mà không sao lấy vợ được. Hình ảnh cô gái nọ luôn luôn hiện lên rõ mồn một trong ký ức. Cậi ăn không biết ngon, ngủ không biết yên. Ba chiếc lông chim của bà nội Lu-kê-ri-a cũng chẳng giúp gì được. Không biết cậu đã than thở bao nhiêu lần:

- Bà nội Lu-kê-ri-a ơi! DSao bà chỉ cho cháu cách tìm kiếm báu vật của Si-nhiu-ska mà không dạy cho cháu cách xua đuổi phiền muộn. Có lẽ chính bà cũng không biết điềuđó.

Dằn vặt, tương tư mãi, cuối cùng cậu nghĩ bụng:

“Thà nhảy xuống chiếc giếng nọ còn hơn là phải chịu đựng sự đau khổ như thế này”.

I-li-a tìm đến đầm lầy Diu-đen, nhưng vẫn không quên đem theo ba chiếc lông chim của bà nội. Lúc đó đang mùa quả chín và dâu đất bắt đầu rộ.

I-li-a vừa vào tới bìa rừng thì bắt gặp một toán gần chục cô gái đi hái dâu về. Cô nào cô ấy đều mang một giỏ nặng trĩu. Trong nhóm có một cô gái đi tách riêng ra một bên.

Vóc người thanh mảnh ẩn dưới chiếc áo liền váy màu lam, cùng màu với chiếc khăn chít trên đầu. Cô gái tuổi chừng mười tám và có một sắc đẹp lạ thường. Hàng lông mày thanh mảnh vút dài ôm lấy đôi mắt sang long lanh như hai vì sao, môi cô đỏ mọng như trái mâm xôi. Mái tóc dài bện thành bím và buộc bằng một dải băng màu lam. Thật không khác gì cô gái thuở nào. Chỉ có điểm khác nhau duy nhất là cô kia đi giày màu lam, còn cô gái này đi chân đất.

I-li-a đứng ngây người ra nhìn, còn cô gái bạo dạn nhìn thẳng vào cậu bằng đôi mắt màu lam và mỉm cười chế giễu, để lộ hàm răng trắng muốt.

Sững sờ giây lát, I-li-a mới thốt được:

- Tại sao tôi chưa bao giờ nhìn thấy cô nhỉ?

- Vậy thì nhìn đi, - cô gái đáp, - nếu anh muốn về chuyện này thì tôi dễ tính lắm, không lấy xu nào đâu.

- Cô sống ở đâu vậy? – I-li-a hỏi.

- Anh cứ đi thẳng nhé, - cô gái trả lời, - rồi rẽ sang bên phải, ở đó có một gồi cây rất to. Anh hãy lấy đà cho xa rồi lao thẳng đầu vào đó, phải làm sao cho mắt nổ đom đóm ra ấy. Lúc đó anh sẽ thấy tôi…

Cô gái còn trêu chọc I-li-a một hồi theo kiểu mà các cô gái thường dùng để đối đáp với các chàng trai, nhưng rồi cũng nói cho cậu biết tên tuổi và nhà ở của mình. Nhìn đôi mắt của cô, cậu có cảm tưởng chúng đã chiếm trọn tâm hồn cậu.

Thế là I-li-a đã tìm được hạnh phúc của mình bên cô gái ấy!

Nhưng nào có được lâu. Sở dĩ I-liu-kha trước kia không nhìn thấy cô là vì cô sinh trưởng trong một gia đình làm nghề mài đá hoa cương. Mà về họ thì rõ quá rồi. Trong vùng này, không đâu có con gái đẹp như ở đó, nhưng cưới các cô ấy thì rất dễ thành người goá vợ. Do phải mài đá từ nhỏ nên họ thường mắc bệnh lao.

Bản thân I-li-a cũng không sống được lâu. Có thể là vì thương vợ mà cũng có thể là vì không quên được cô gái nọ. Ít lâu sau, người ta mở mỏ mới ở đầm lầy Diu-đen. Hẳn là I-li-a đã không giấu diếm nơi cậu tìm thấy kho báu.

Thế rồi người ta bắt đầu đào bới và tìm được khá nhiều vàng. Đến thời tôi, mỏ ở Diu-đen vẫn còn khai thác được nhiều, nhưng không ai tìm thấy cái giếng kia cả. Còn làn sương mù màu lam thì ngay bây giờ vẫn đang dăng trên vùng đó như để chỉ đường đến kho báu.

Thật ra, khai thác thì khai thác, nhưng cũng chỉ mới đào sơ sơ ở trên chứ đâu đã xuống sâu… Còn như các cụ kể lại thì cái giếng của bà Si-nhiu-ska sâu lắm. Sâu không thể tưởng tượng nổi. Và nó đang còn chờ người đến.