Tôi luôn nghĩ mình hiểu anh Xuân.

Từ ngày đầu gặp nhau – một thằng lính tỉnh lẻ cười ngượng, cầm khẩu súng cao hơn người – tôi tưởng mình nắm được con người ấy.

Nhưng đó là trước khi chiến tranh thật sự bắt đầu.

Trước khi tôi thấy anh trở về từ cái hố chết tiệt đó với chỉ một con mắt còn nhìn được.

Trước khi tôi nghe tiếng anh nôn khan trong đêm, không phải vì đau, mà vì nhớ lại.

Trước khi tôi thấy anh cầm khẩu súng như cầm cái bóng của chính mình.

Bây giờ... tôi không chắc mình còn hiểu nổi anh hay không.

Đơn vị rút về hậu cứ được hai ngày.

Đáng lẽ phải nhẹ nhõm.

Đáng lẽ phải vui.

Nhưng mỗi lần tôi liếc sang, thấy anh Xuân ngồi trước lán, lưng dựa vào cọc gỗ, mắt nhìn trời.

Ngực tôi lại thắt lại.

Cái cách anh nhìn bầu trời...

không giống người đang ngắm.

Mà giống người đang tính xem liệu nó có sập xuống lần nữa không.

Đêm đó, khi mọi người đã ngủ, tôi nghe tiếng gì đó rất nhỏ.

Rất... nhỏ.

Như tiếng mảnh sắt rơi trên đất.

Tôi ra ngoài.

Thấy anh Xuân đang ngồi trong bóng tối, hai tay ôm đầu, thở gấp.

Không khóc.

Không run.

Chỉ... cố thở.

Tôi gọi khẽ:

– Anh Xuân?

Anh không trả lời.

Tôi bước lại gần, đặt tay lên vai anh.

Và anh giật bắn, như thể tôi vừa dí súng sau gáy.

Tôi chưa bao giờ thấy anh phản ứng như thế.

Anh quay sang nhìn tôi, chỉ một mắt nhìn thấy, nhưng ánh nhìn ấy...

Lạnh.

Sâu.

Và trống đến mức tôi tưởng mình đang nói chuyện với người khác.

Tôi nuốt nước bọt.

– Anh không sao chứ?

Một câu hỏi quá ngu.

Nhưng lúc đó tôi không nghĩ ra gì khác.

Anh khẽ thở ra, như cố dồn hơi để đưa từng chữ ra ngoài:

– Việt... tao ổn.

Tôi muốn hét vào mặt anh rằng anh không ổn chút nào.

Nhưng cổ họng nghẹn lại.

Tôi chỉ nhìn vào bàn tay anh – đang siết chặt như giữ lại thứ gì đó sắp rơi.

Tôi ngồi xuống cạnh, không nói gì nữa.

Chỉ ở đó.

Một lúc sau, anh hỏi nhỏ, không nhìn tôi:

"Mày còn thấy... họ không?"

Tôi lạnh sống lưng.

– T... thấy ai?

Anh nghiêng đầu, mắt vẫn nhìn khoảng tối trước mặt:

– Hào. Thắng. Lộc. Có hôm tao tưởng mày chết. Có hôm tao tưởng... tao chết.

Tôi nắm vai anh mạnh hơn.

Nhưng giọng tôi lại yếu hơn cả gió:

– Anh vẫn còn sống. Em ở đây.

Anh không phản ứng.

Như thể câu đó không đủ để giữ anh lại.

Và lúc đó, tôi hiểu...

Chương cuối đời lính của anh...

sẽ không phải là bom, đạn, hay một viên pháo lạc.

Mà là chính những thứ anh mang trong đầu mình.

Tôi nhìn anh nghiêng mặt lên trời, ánh trăng rơi trên bên má có vết sẹo dài.

Và tôi thầm nói trong lòng mà không dám nói ra:

"Anh Xuân... làm ơn... đừng biến mất."

*

Tôi không nhớ ngày hôm đó bầu trời màu gì.

Chỉ nhớ gió thổi mạnh hơn bình thường, như báo hiệu điều gì đó sắp xảy ra.

Chúng tôi đang di chuyển qua một lối mòn hẹp, hai bên toàn bụi rậm và những gốc cây cháy thành than.

Tôi đi trước Xuân vài bước.

Anh vẫn đi chậm, đều, tay giữ balô, mắt nhìn những tán lá không còn xanh.

Một khoảnh khắc rất nhỏ, tôi nghe tiếng kim loại cạ nhẹ vào nhau từ trong rừng.

Rất nhỏ.

Rất nhanh.

Tôi quay đầu lại định hỏi anh Xuân có nghe không...

Thì anh đã nhìn tôi rồi.

Ánh mắt duy nhất còn lại của anh bỗng mở lớn.

Không phải hoảng loạn.

Không phải sợ hãi.

Mà là nhận ra nguy hiểm trước cả khi nó kịp thành âm thanh.

Anh Xuân bước lên một bước.

Rồi một bước nữa.

Tôi chưa kịp hiểu gì.

– Anh–

ĐOÀNG!

Âm thanh không lớn như trong tưởng tượng.

Nó sắc, ngắn, như ai đó búng mạnh vào không khí.

Tôi thấy người mình bị đẩy mạnh về phía sau, vai bật ra đằng sau như có ai kéo áo tôi.

Nhưng không phải.

Là Xuân đã đẩy tôi.

Và trong cùng khoảnh khắc ấy, ngực anh nảy giật một cái.

Một vệt đỏ nở bung trên áo anh – đỏ đến mức tôi tưởng đó là hoa rừng nở trái mùa.

Anh không kêu.

Không rên.

Không thở mạnh.

Anh chỉ đứng sững như vậy, mắt nhìn tôi... rồi đầu hơi nghiêng xuống.

Và ngã.

Một tiếng ngã rất nhẹ.

Nhẹ đến mức tôi muốn hét lên vì nó quá nhẹ.

– XUÂN!

Tôi lao đến, tay chụp lấy vai anh, kéo đầu anh vào lòng.

Anh mềm như nước, như thể sức nặng của cả cuộc đời vừa rời khỏi xương anh.

– Anh Xuân! Anh Xuân!! Nghe em nói đi!! Anh Xuân!

Tôi lay anh mạnh đến mức tay mình đau.

Tôi ép tay vào lỗ đạn nơi ngực anh, máu tràn qua kẽ tay tôi, nóng và đặc, như thể muốn trôi ra ngoài hết.

– Anh ơi... anh ơi đừng... đừng... Em xin... em xin anh... đừng...

Tôi không nghe tiếng bom.

Không nghe tiếng súng.

Không nghe tiếng người la.

Chỉ nghe tiếng máu của anh nhỏ xuống đất, từng giọt một.

Và hơi thở của chính tôi đập vào tai, gấp, đứt, nghẹn.

Tôi bóp mạnh vết thương, vô ích.

Tôi gọi tên anh đến khản.

Cổ họng tôi rát đến mức tưởng như rách ra.

Nhưng anh... anh không mở mắt. Không nhúc nhích.

Không... còn.

Khuôn mặt anh nghiêng vào ngực tôi, yên đến mức đáng sợ.

Như thể anh đã chờ khoảnh khắc này từ lâu.

Như thể anh biết đây sẽ là lúc kết thúc của mình.

Tôi ôm anh chặt hơn, run đến mức đầu gối không đứng nổi.

– Xuân... đừng bỏ em... đừng...

Gió lật nhẹ tóc anh.

Ánh nắng xuyên qua kẽ lá rơi lên mí mắt anh – mí mắt không bao giờ mở ra nữa.

Và ngay tại đó, giữa rừng, giữa im lặng, giữa bầu trời nặng nề, anh Xuân đã chọn.

Không phải số phận.

Không phải chiến tranh.

Không phải định mệnh.

Anh chọn đứng trước tôi.

Chọn đỡ viên đạn đó.

Chọn chết để tôi sống.

Và trái tim tôi...

vỡ ra thành từng mảnh nhỏ.

Tôi không nhớ mình ngồi bên xác anh Xuân bao lâu.

Có thể là vài phút.

Cũng có thể là cả ngày.

Thời gian sau tiếng súng ấy trở nên méo mó, đặc quánh, chảy quanh tôi như bùn lầy.

Cả khu rừng im thin thít, chỉ còn tiếng gió rít qua những thân cây cháy dở.

Tôi ôm anh trong tay, cảm giác như đang cố giữ lấy một giấc mơ vừa tan biến.

Máu anh thấm vào áo tôi, ấm rồi nguội dần.

Mùi sắt tanh hòa vào mùi khói và đất, lan ra quanh chỗ chúng tôi ngồi.

Tôi vẫn gọi tên anh, dù không còn mong anh đáp lại.

Tôi không khóc ngay, nước mắt như kẹt lại đâu đó trong cổ.

Chỉ có một tiếng nấc nghẹn, nhỏ đến mức chính tôi cũng không nhận ra đó là tiếng mình.

Tôi không biết mình ngất đi lúc nào.

Chỉ nhớ lúc mở mắt ra, trời đã tối.

Gió đêm thổi lạnh qua vai, và dưới tay tôi chỉ còn... đất.

Không còn hơi ấm.

Không còn thân người.

Không còn ai nằm đó.

Tôi bật dậy, tim đập loạn, nhìn quanh trong bóng tối đặc quánh như khói súng.

Tôi phải tìm anh.

Tôi không thể để anh nằm lại giữa rừng như vậy.

Tôi chạy qua những gốc cây đổ, qua vũng nước còn hằn dấu chân cũ.

Gió rít bên tai, lạnh buốt.

Mỗi hơi thở là một nhát dao cứa trong ngực.

– Xuân... Xuân!!

Không ai trả lời.

Tôi chạy, vấp ngã, đứng dậy, chạy tiếp.

Dưới chân là lá khô, gốc cây mục, bùn và tro.

Tôi gọi đến khản giọng, đến khi cổ họng rát như bị cắt.

Rồi tôi thấy anh.

Nằm nghiêng sau một bụi cây thấp, thân người co lại như đang ngủ.

Một vệt máu đã khô kéo dài đến đó... chắc lúc tôi ngất, đơn vị kéo tôi đi, nhưng họ không thấy anh.

Tôi quỳ xuống.

Lần này không khóc.

Nước mắt không ra nổi nữa.

Tôi chỉ đặt tay lên trán anh, lau chút bụi bám trên mi mắt khép chặt.

Tôi đào mộ cho anh bằng đôi tay trần.

Đất khô, cứng, lẫn rễ cây, nhưng tôi cứ đào.

Không biết đào bao lâu, không nhớ trời đã chuyển sang rạng sáng từ lúc nào.

Khi xong, tôi tháo áo ngoài, gói anh lại cẩn thận.

Trước khi phủ đất, tôi thấy có gì cộm trong túi ngực áo anh.

Một cuốn sổ.

Cuốn sổ cũ đã ngả nâu, mép giấy dính máu, bìa in mờ tên anh.

Tôi mở ra.

Những dòng chữ nguệch ngoạc hiện lên dưới ánh trăng.

Tôi lật qua vài trang, rồi dừng lại ở một đoạn, đọc khẽ trong gió:

"Tôi đã thấy người chết, đã ăn trong đói, đã khóc và đã im lặng.
Nhưng cuối cùng, tôi vẫn biết cách thương người.
Có lẽ thế là đủ."

Tôi đọc xong, ngồi im.

Trăng lên cao hơn, sáng rực cả khoảng rừng.

Tôi đóng cuốn sổ lại, đặt lên ngực anh, rồi phủ đất từng nắm một.

Không có cờ.

Không có đồng đội.

Chỉ có gió, côn trùng... và tôi.

*

Một thời gian sau, chiến tranh kết thúc.

Tôi rời quân ngũ, mang theo ba thứ: con dao nhỏ, tấm thẻ bài gãy đôi, và cuốn sổ của anh.

Ngày tôi tìm về quê anh, trời cũng mưa nhẹ như hôm đó.

Con đường làng ngập bùn, ruộng hai bên loang lổ dấu nước.

Nhà anh Xuân nằm cuối xóm, mái ngói đã xám, khói bếp phảng phất.

Một người phụ nữ ra mở cửa.

Mắt bà sâu, hiền, và mệt mỏi.

Tôi nhận ra ngay đó là mẹ anh.

Tôi đứng lặng một lúc rồi đưa cuốn sổ ra, hai tay run.

– Bác ơi... Con mang cái này trả cho bác. Anh Xuân... Ảnh để lại cho con.

Bà nhận lấy, bàn tay nhăn run nhẹ.

Bà không nói gì, chỉ mở ra, chạm lên những vệt chữ đã nhòe.

Khóe miệng bà run, rồi bà mỉm cười – một nụ cười nhỏ, buồn, nhưng ấm.

– Cảm ơn con. Nó viết từ hồi còn bé, tập ghi nhật ký đấy. Không ngờ... nó vẫn giữ thói quen ấy đến tận cuối...

Tôi cúi đầu.

Không dám nhìn thẳng.

Trước khi rời đi, tôi ngoái lại thấy bà ngồi bên hiên, mở cuốn sổ, ánh sáng lọt qua khe mái soi lên từng dòng chữ nghiêng ngả.

Không...

Tôi không thể nhìn cảnh đấy được nữa. Tôi sợ phải nhìn cảnh mẹ anh gục khóc.

Tôi không dám tưởng tượng rằng bà sẽ thấy thế nào khi đã mất cả con cả, giờ là con cuối.

Tôi chạy đi.

Chạy đến khi chắc chắn rằng tôi sẽ không gặp lại căn nhà đó nữa.