Trong chương 7, tôi đã nói về Tư Duy Phát Triển lệch lạc. Nếu bạn còn nhớ, đồng nghiệp Susan Mackie của tôi đã gặp những người tự nhận là mình có Tư Duy Phát Triển, nhưng khi nhìn kỹ hơn, thì lại không phải. Khi được cảnh báo như vậy, tôi bắt đầu bắt gặp những Tư Duy Phát Triển lệch lạc ở mọi nơi và tôi hiểu tại sao điều đó lại xảy ra. Mọi người đều muốn được coi là đã tỉnh ra, đã giác ngộ. Có thể với một phụ huynh, huấn luyện viên, nhà giáo dục, hay một thương nhân, có một Tư Duy Phát Triển là một điều gì đó đáng mong đợi hay đáng ngưỡng mộ.

Hoặc có thể lỗi là ở tôi. Có phải tôi đã vẽ nên rằng sự thay đổi sang Tư Duy Phát Triển là một điều quá dễ dàng, để mọi người không nhận ra được để có được sự thay đổi ấy cần có một cuộc hành trình? Hoặc có thể mọi người không biết bắt đầu cuộc hành trình ấy thế nào.

CUỘC HÀNH TRÌNH: BƯỚC 1

Đừng ngạc nhiên nhé. Bước một của cuộc hành trình là biết chấp nhận lối Tư Duy Cố Định của mình. Hãy thừa nhận đi, chúng ta ai cũng ít nhiều có lối tư duy ấy. Chúng ta là tổng hòa của cả Tư Duy Phát Triển và Cố Định, và chúng ta phải nhận thức được điều ấy. Đó không phải là điều gì đó đáng xấu hổ. Đó mới làm chúng ta là người trần mắt thịt. Nhưng ngay cả khi chúng ta phải chấp nhận rằng vẫn có chút Tư Duy Cố Định ở trong mình, chúng ta không nhất thiết phải chấp nhận tần suất nó xuất hiện, hay hậu quả mà nó có thể gây ra khi nó hiện diện.

CUỘC HÀNH TRÌNH: BƯỚC 2

Bước hai này là để tìm ra những gì có thể kích hoạt Tư Duy Cố Định của bạn. Điều gì làm 'con người' có lối Tư Duy Cố Định trong bạn xuất hiện?

· Đó có thể là khi bạn đang nghĩ về việc thử làm điều gì đó mới mẻ, to lớn. 'Con người" khác có Tư Duy Cố Định của bạn có thể xuất hiện và thì thầm rằng: "Có thể bạn không có năng lực để làm được điều đó đâu, và mọi người sẽ phát hiện ra đấy."

· Nó có thể là khi bạn đang phải vật lộn với thứ gì đó và bạn không thấy có chút tiến triển nào. 'Con người' kia sẽ lại bay tới và đưa ra lời khuyên: "Bỏ cuộc đi. Nó chỉ làm bạn càng tuyệt vọng hơn và xấu hổ hơn thôi. Làm thứ gì khác dễ hơn đi."

· Nó có thể là lúc bạn vừa gặp một thất bại tuyệt đối. Mất việc. Mất đi một mối quan hệ mà bạn trân trọng. Làm hỏng việc lớn. Hầu như không có ai chưa từng có những suy nghĩ mang Tư Duy Cố Định. Và chúng ta đều biết Tư Duy Cố Định sẽ nói gì vào những lúc như thế này: "Bạn không giỏi như bạn nghĩ

– và bạn sẽ không bao giờ giỏi được như bạn nghĩ."

· Thế còn khi bạn gặp ai đó giỏi hơn bạn ở những lĩnh vực mà trước giờ bạn luôn tự hào? Tư Duy Phát Triển nói gì với bạn vào lúc đó? Nó có nói với bạn rằng bạn sẽ không bao giờ giỏi được như người ta không? Nó có làm bạn ghét người kia hơn không?

· Vậy còn khi chúng ta dùng Tư Duy Cố Định để nghĩ về người khác thì sao? Nếu chúng ta là những nhà giáo dục, điều gì sẽ xảy ra sau một bài kiểm tra khó? Chúng ta có đánh giá học sinh nào thông minh, học sinh nào kém cỏi không? Nếu chúng ta là quản lý, điều gì sẽ xảy ra trong và sau một dự án lớn? Chúng ta có đánh giá năng lực của nhân viên không? Nếu chúng ta là phụ huynh, chúng ta có đặt sức ép lên con cái, buộc chúng phải chứng tỏ rằng chúng thông minh hơn những đứa trẻ khác và khiến chúng cảm thấy bị đánh giá dựa vào những điểm số của chúng ở trường không?

Thử nghĩ xem. Lần gần đây nhất 'con người' có Tư Duy Cố Định của bạn xuất hiện là khi nào? Điều gì đã xảy ra khi nó xuất hiện? Nó đã nói gì và nó làm bạn cảm thấy thế nào?

Khi tôi hỏi mọi người kể về những lần như vậy, họ nói:

"Khi tôi phải chịu nhiều áp lực, 'con người' ấy sẽ xuất hiện. Hắn sẽ lấp đầy đầu tôi với sự ồn ào và làm tôi mất tập trung, khiến tôi không làm được những việc tôi cần phải làm. Sau đó tôi cảm thấy dường như tôi chả làm được gì ra hồn cả. Sự lo lắng và buồn bã cũng thu hút hắn ta. Hắn muốn làm tôi suy yếu hơn mỗi khi tôi cảm thấy chán nản. Hắn nói những câu như "Ngươi không có khả năng hiểu được những khái niệm phức tạp đâu. Ngươi đã chạm mốc giới hạn rồi."

"Mỗi khi tính lười của tôi nổi dậy, tôi lại trì hoãn công việc; mỗi khi tôi bất đồng với ai đó; mỗi khi tôi quá nhát để nói chuyện với ai đó trong một bữa tiệc, 'con người' ấy lại xuất hiện. Hắn nói với tôi 'THẤT BẠI không định nghĩa con người bạn'. Đương nhiên, hắn chỉ nói thật to chữ "thất bại", và lờ đi những chữ còn lại."

"Mỗi khi tôi không sống được đúng như những gì mà ả ta – 'con người' có Tư Duy Cố Định của tôi – vẽ ra cho tôi, làm tôi cảm thấy rất căng thẳng, rơi vào trạng thái phòng vệ, và chán nản. Ả không cho phép tôi làm những điều có thể ảnh hưởng tới danh tiếng "con người thành công" của tôi. Ả không cho phép tôi nói ra nỗi sợ mắc sai lầm. Ả ép tôi phải tỏ ra mình là người có thể hiểu và làm mọi thứ một cách dễ dàng.

"Khi chúng tôi có hạn chót nộp bài và đội của tôi đang phải chịu rất nhiều áp lực, 'con người' ấy ngồi vào vị trí người phán xử. Thay vì khích lệ các thành viên, tôi lại

trở thành người cầu toàn hay lải nhải – không ai làm đúng cả, không ai làm đủ nhanh cả. Sao không ai có sáng kiến gì thế? Chúng ta sẽ không bao giờ hoàn thành được đúng hạn mất. Hậu quả là, tôi thường ôm hết việc vào người và tự làm hết chúng. Không phải nói cũng biết, tính đồng đội của đội tôi bị ảnh hưởng nghiêm trọng."

Khi bạn đã hiểu được điều gì khiến Tư Duy Cố Định trong bạn được kích hoạt, và bạn hiểu rõ hơn về 'con người' kia, đừng phán xét nó. Hãy quan sát nó.

CUỘC HÀNH TRÌNH: BƯỚC 3

Giờ hãy đặt cho 'con người' có Tư Duy Cố Định ấy một cái tên.

Phải, hãy đặt cho nó một cái tên.

Tôi đã quan sát khi Susan Mackie làm việc với những nhà điều hành tài chính

– những người đã đặt tên cho những 'con người' ấy. Họ nói về những gì kích hoạt Tư duy Cố Định, và một người nói, "Khi chúng tôi gặp khó khăn, Duane xuất hiện. Anh ta làm tôi trở nên hà khắc hơn với mọi người, và tôi càng lúc càng trở nên gia trưởng và đòi hỏi khắt khe hơn, thay vì biết giúp đỡ mọi người." Một nữ thành viên trong đội nhanh chóng phản hồi: "Phải đấy, khi Duane của anh xuất hiện, Ianni của tôi cũng ra theo. Vậy là Duane của anh lôi Ianni của tôi ra, và tôi trở nên sợ hãi hơn và lo lắng hơn – từ đó làm Duane càng giận dữ hơn." Và cuộc hội thoại cứ thế tiếp diễn. Những người này chia sẻ với nhau khi nào thì 'con người' có Tư Duy Cố Định trong họ xuất hiện, chúng đã làm họ cảm thấy và hành động thế nào, và nó đã ảnh hưởng tới những người khác như thế nào. Khi họ hiểu được tất cả những điều đó, họ có thể đẩy sự tương tác giữa họ lên một tầm cao mới, và tinh thần của đội cũng tăng đột biến.

Mỗi mùa thu, tôi đều mở một buổi hội thảo cho những sinh viên năm nhất – một nhóm gồm 16 sinh viên vừa tốt nghiệp Stanford, vừa háo hức vừa hồi hộp. Mỗi tuần, tôi cho họ một bài tiểu luận ngắn: Tìm một thứ quan trọng về bản thân bạn mà bạn muốn thay đổi và thử đi những bước đi đầu tiên... Làm một điều gì đó mang

đậm Tư Duy Phát Triển để giúp điều bạn muốn thay đổi trở thành hiện thực ..... Tưởng tượng về bản thân bạn trong 25 năm tới và viết cho tôi một lá thư kể về bạn và những khó khăn, nỗi thất vọng, những trở ngại, và những thất bại bạn đã phải trải qua.

Năm nay tôi thử một bài tập mới. Trước đây, tôi hay bắt các sinh viên suy ngẫm về tư duy của mình, và tôi thường nhận được một vài trong số họ nói rằng họ chỉ có một lối tư duy duy nhất là Tư Duy Phát Triển. Nhưng năm nay, tôi hỏi họ xem điều gì làm cho Tư Duy Cố Định của họ được kích hoạt, và tự đặt tên cho 'con người' ấy. Kết quả thật thú vị. Không học sinh nào tự nhận là mình không có Tư Duy Cố Định nữa. Tất cả bọn họ đều viết một cách cụ thể về 'con người' ấy của họ, những gì kích hoạt chúng, và hậu quả chúng gây ra.

"Gertrude là 'con người' có Tư Duy Cố Định rất láu cá, hay mỉa mai, tự huyễn hoặc của tôi. Ả lẻn vào tiềm thức của tôi và hạ thấp tôi. Cái tên Gertrude có nghĩa là "Ngọn giáo mạnh mẽ", phản ánh đúng sự tập trung của ả lên những ưu thế tự nhiên, cố định. Ả chống lại sự chăm chỉ, hạng hai và sự không hoàn hảo. Một thất bại hay một điều gì đó không hoàn hảo, dù nhỏ tới đâu, cũng mở cửa cho Gertrude ra ngoài. Bạn thua 3 giây trong một cuộc thi bơi? Đừng nghĩ tới việc vào đội tuyển nữa nhé. Không vẽ chân dung được đẹp như bạn khác trong lớp? Anh không hợp với nghệ thuật rồi. Ngôn ngữ không da dạng như chị gái? Anh không thông minh được như cô ấy. Gertrude thuyết phục tôi rằng thất bại là mãi mãi. Một sai lầm nhỏ cũng có thể tước đi cơ hội thành công trong tương lai."

"Tôi biết Sugardaddy sẽ luôn ở bên tôi, như thể bọn tôi kết hôn với nhau vậy. Hắn luôn có mặt ở đó mỗi khi tôi muốn bước ra khỏi vùng an toàn của mình, bị phê bình hay gặp thất bại, làm tôi bật chế độ phòng vệ lên và buông xuôi

mọi thứ, hoặc đình trệ mọi thứ. Sugardaddy cho rằng tôi chỉ an toàn khi nằm trong vùng của hắn, nhưng tôi và hắn luôn có những mâu thuẫn khi những luật lệ cứng nhắc của hắn cứ giữ tôi mãi trong một thế giới không biến động mà hắn tạo ra".

"Thất bại, nhất là thất bại trước nhiều người là thứ làm 'con người' kia của tôi được kích hoạt. Và đó là khi Henrietta thoát ra ngoài. Ả như là một bà lão suốt ngày chỉ biết soi xét. Henrietta luôn đổ lỗi cho người khác để bảo vệ cái tôi của mình. Ả từ chối thừa nhận thất bại thay vì chấp nhận nó, làm tôi cảm thấy lo lắng rằng nếu ai đó nhìn thấy thất bại của tôi, họ cũng sẽ coi tôi là một kẻ vô dụng."

"'Con người' ấy của tôi tên là Z, hình ảnh ngược với chữ cái đứng đầu tên tôi,

S. Z xuất hiện những lúc tôi không cần ả, ví dụ như sau một nỗ lực bất thành, một lần bị từ chối, hay một cơ hội bị bỏ lỡ. Tôi vẫn luôn là một nhà văn nhiệt huyết – là nhà biên tập báo trường và là tác giả của một số tiểu thuyết đã được xuất bản. Vì vậy khi cơ hội được tham gia vào The Standford Daily đến với tôi, tôi rất hứng khởi nộp đơn ứng cử. Tôi đã làm việc rất chăm chỉ để hoàn thiện hồ sơ và cảm thấy nó được viết khá chỉnh chu. VÌ thế, khi tôi tỉnh dậy bởi tiếng đập cửa vào lúc 7 giờ sáng và nghe thấy người giao báo nói to "Standford Daily" tim tôi reo lên sung sướng. Khi người bạn cùng phòng tôi mở cửa, lá thư từ đống báo ấy có dòng chữ "Chào mừng tới với The Standford Daily". Dành cho cô ấy. Khi điều này xảy ra, Z đã hét lên "Ngu xuẩn. Ngu xuẩn. Ngu xuẩn. Làm sao cô lại nghĩ rằng cô đủ giỏi để được vào Daily cơ chứ?' Z càng điên tiết hơn khi cô bạn cùng phòng ấy chỉ dành ra nửa tiếng để hoàn thiện hồ sơ, thậm chí còn hỏi ý kiến tôi xem nên làm thế nào nữa." (Với

Tư Duy Phát Triển của mình, S đã liên lạc với tờ The Standford Daily để xem họ có cần nhà văn mới nào không. Họ có, và cô đã được nhận vào làm!)

"Bất cứ điều gì làm tôi nghi ngờ bản thân sẽ kích hoạt Tư Duy Cố Định của tôi, từ đó lại càng làm tôi nghi ngờ bản thân hơn. Tôi quyết định đặt tên cho 'con người' ấy là Dale Denton, tên một nhân vật trong Pineapple Express do Seth Rogen thủ vai. Việc tưởng tượng rằng hắn là một kẻ lười nhác, vụng về chỉ biết ngồi một xó giúp tôi rất nhiều trong việc chống lại hắn. Dale liên tục đưa ra những câu nói làm dấy lên sự nghi ngờ trong tôi. "Biết đâu cô không bao giờ có thể lặp lại thành công ấy nữa?" hắn luôn nói như vậy sau mỗi lần tôi đạt được điều gì đó. Hay khi cố gắng của tôi đi sai hướng, Dale luôn ở đó để cấy mầm cho những nghi ngờ về bản thân tôi."

Thử dành ra một lúc để nghĩ thật cẩn thận về 'con người' mang Tư Duy Cố Định trong bạn. Bạn có đặt tên 'con người' ấy giống với một ai đó trong đời thực không? Hay đó là một nhân vật trong một cuốn sách hay một bộ phim? Bạn có đặt cho 'con người' ấy bằng tên đệm của bạn không – ý rằng nó là một phần của bạn nhưng không phải là phần chính? Hay có lẽ bạn sẽ cho nó một cái tên bạn không thích, để nhắc nhở rằng đó không phải là con người bạn muốn trở thành.

CUỘC HÀNH TRÌNH: BƯỚC 4

Bạn giờ đã hiểu rõ những gì kích hoạt 'con người' có Tư Duy Cố Định trong bạn, hiểu rõ chính 'con người' ấy và hậu quả của nó. Nó còn có tên nữa. Giờ thì phải làm gì tiếp theo? Dạy dỗ nó. Đưa nó theo cùng cuộc hành trình với bạn.

Bạn càng nhận thức rõ về những kích hoạt kia, bạn càng kiểm soát được chặt chẽ sự xuất hiện của 'con người' ấy. Nếu bạn đang sắp sửa bước ra ngoài vùng an toàn, hãy chuẩn bị chào đón nó khi nó xuất hiện và cảnh báo bạn dừng lại. Cảm ơn

lời khuyên của nó, nhưng rồi nói với nó tại sao bạn muốn làm vậy và rủ nó đi cùng với bạn: "Tôi biết có thể điều này sẽ không có kết quả tốt đẹp, nhưng tôi thực sự rất muốn thử làm nó. Tôi có thể tin tưởng rằng bạn ['con người' kia] sẽ đồng hành với tôi không?"

Khi bạn gặp thất bại, rất có thể nó sẽ lại xuất hiện. Đừng áp chế hay vứt bỏ nó. Cứ để nó làm những điều nó vẫn làm. Và khi nó dịu xuống, nói với nó rằng bạn sẽ rút ra bài học từ những thất bại và tiến bước: "Đúng là có thể tôi chưa đủ giỏi để làm điều này, nhưng tôi nghĩ là tôi biết tôi phải làm gì rồi. Cùng thử nó nhé."

Khi bạn phải chịu áp lực và bạn sợ rằng đồng đội của bạn sẽ làm bạn thất vọng, nói với họ rằng Duane chuẩn bị xuất hiện và hỏi họ xem họ cần gì ở bạn để có thể hoàn thành công việc. Cố gắng hiểu và tôn trọng điểm xuất phát của họ và những gì họ đang nghĩ, và cố gắng giúp đỡ và chỉ dẫn cho họ. Cứ nói chuyện với Duane để hạ hỏa hắn ta – và để giúp bạn thoải mái hơn với các đồng đội và cùng đóng góp vào thành công của đội.

Nhớ rằng 'con người' có Tư Duy Cố Định trong bạn được sinh ra để bảo vệ và giữ cho bạn được an toàn. Nhưng cách nó làm điều đó lại đem lại rất nhiều hạn chế. Vì vậy hãy chỉ cho nó Tư Duy Phát Triển để nó có thể hỗ trợ bạn: trong việc đón nhận thử thách và không bỏ cuộc, việc đứng lên từ thất bại, và việc giúp đỡ và hỗ trợ những người khác cùng phát triển. Hiểu được góc nhìn của 'con người' ấy, nhưng hãy từ từ dạy nó cách suy nghĩ khác, và đưa nó đi cùng bạn trên cuộc hành trình tìm tới Tư Duy Phát Triển.

Hiểu được rằng mọi người đều có 'con người' mang Tư Duy Cố Định sẽ giúp chúng ta dễ cảm thông với mọi người hơn. Nó cho phép chúng ta hiểu được những khó khăn họ đang gặp phải. Tôi đã từng nói ở chương trước rằng tôi đã rất buồn khi thấy nhiều nhà giáo dục mắng nhiếc trẻ nhỏ vì chúng hành xử theo những cách mang

Tư Duy Cố Định. Họ chỉ vào sơ đồ Tư Duy trước mặt cả lớp và bắt những đứa trẻ kia phải thay đổi.

Thử so sánh những nhà giáo dục ấy với người giáo viên sau đây. Trong một khoảng thời gian, người giáo viên này yêu cầu cả lớp nói về những gì làm kích hoạt Tư Duy Cố Định trong chúng và nói chúng đặt tên cho những 'con người' ấy. Một cậu bé không chịu làm điều đó – một hành động tương đồng với cách cư xử của cậu. Có rất nhiều thứ cậu bé không chịu làm, mặc cho giáo viên có khuyến khích như thế nào. Hàng tuần liền, cậu chỉ ngồi đó im lặng trong khi các bạn khác nói về vẽ các bức tranh về 'con người' kia của chúng: Sally nhút nhát, Larry Lười-Biếng, Andy Hay-Lo-Lắng, hay Hannah Bất-Lực. Nhưng người giáo viên này cho cậu bé biết rằng cô sẽ luôn ở đây khi nào cậu thấy sẵn sàng, và rồi một ngày, bỗng dưng cậu nói, "Dan Bị-Bỏ-Rơi". Cô giáo hỏi, "Em nói gì cơ?". Cậu bé nói, "Mỗi khi em làm gì đó, em đều làm sai. Em không làm được gì nên hồn cả. Đó là lí do mọi người đều bỏ rơi em". Mỗi khi cậu bé muốn làm bài trên lớp, Dan Bị-Bỏ-Rơi lại hét vào tai cậu bé to tới nỗi cậu không thể làm tiếp được. Cô giáo vội tới bên cậu bé, cùng học với cậu và Dan Bị-Bỏ-Rơi để rồi dần dần, Dan bỏ cuộc, cho cậu bé sự yên tĩnh, và để cậu làm bài tập. Sau lần đó, cậu bé đã có những tiến bộ vượt bậc.

Có bao nhiêu học sinh hay nhân viên bị coi là vô dụng, cứng đầu, hay hư hỏng chỉ vì họ không biết cách làm đúng trong thời điểm và điều kiện hiện tại? Thay vì giúp họ sửa sai hay giúp họ tạo ra một môi trường mà họ có thể phát triển, chúng ta đã thường đe dọa, trừng phạt hay lờ đi những người ấy như thế nào?

Mỗi người trong chúng ta đều có một cuộc hành trình phải đi.

· Nó bắt đầu bằng việc chấp nhận rằng chúng ta có cả hai lối tư duy

· Sau đó chúng ta học cách điều gì kích hoạt Tư Duy Cố Định trong chúng ta. Thất bại? Phê bình? Hạn chót nộp công việc? Mâu thuẫn?

· Và rồi chúng ta hiểu rõ về điều gì sẽ xảy ra khi 'con người' kia được kích hoạt. Nó là ai? Tên là gì? Nó làm chúng ta nghĩ gì, cảm thấy thế nào, làm gì? Nó có ảnh hưởng thế nào tới những người xung quanh ta?

· Quan trọng hơn, chúng ta có thể từ từ học được cách giữ được Tư Duy Phát Triển, ngay cả khi 'con người' kia được kích hoặc, bằng cách dạy dỗ những 'con người' ấy và mời chúng cùng tham gia với chúng ta trên hành trình tới Tư Duy Phát Triển.

· Lý tưởng nhất, càng ngày chúng ta sẽ càng học được nhiều cách để có thể giúp đỡ những người khác trong chuyến đi của họ.

an>tr�y���"