Tình bạn, cũng như tình cảm nam nữ, là nơi chúng ta có cơ hội để thúc đẩy sự phát triển của nhau, và cùng công nhận lẫn nhau. Cả hai việc này đều quan trọng. Bạn bè

có thể cho nhau những bài học quý báu và sự dũng cảm để đưa ra những quyết định mang tính phát triển, và bạn bè có thể trấn an nhau về những phẩm chất tốt mà chúng ta đang có. Mặc dù những lời khen về đặc điểm có những mối nguy hại nhất định, có những khi chúng ta vẫn cần có sự an tâm về bản thân: "Nói với tớ là tớ đã làm đúng khi chia tay bạn trai đi". "Nói với tớ là tớ không ngu dốt mặc dù tớ đã trượt kì thi ấy đi."

Thực tế, những dịp như vậy cho chúng ta cơ hội để hỗ trợ và gửi tới người bạn của mình một thông điệp phát triển: "Cậu đã cố gắng hết sức trong mối quan hệ đó trong suốt 3 năm rồi, còn anh ta thì chả thèm tiến bộ gì cả. Tớ nghĩ cậu đã đúng khi bước tiếp" Hoặc "Điều gì đã xảy ra ở kỳ thi đó vậy? Cậu có hiểu tài liệu môn ấy không? Cậu đã học đủ chưa? Cậu có cần gia sư không? Cùng tìm hiểu xem cậu có thể rút ra được kinh nghiệm gì nhé."

Nhưng cũng giống như mọi mối quan hệ khác, nhu cầu được chứng tỏ bản thân có thể làm mối quan hệ trở nên mất cân bằng – theo chiều hướng xấu. Sheri Levy đã thực hiện một cuộc nghiên cứu nhưng không phải về tình bạn, mà để đưa ra một luận điểm quan trọng và có liên quan.

Levy đo đạc sự tự ti của những cậu trai tuổi dậy thì và sau đó hỏi họ xem mức độ tin tưởng của họ về những thành kiến tiêu cực về con gái. Ví dụ, mức độ họ tin vào thành kiến rằng con gái thường rất tệ Toán hoặc con gái thường kém lý tính hơn con trai là bao nhiêu? Sau đó cô lại đo lại mức độ tự tin của các cậu bé này.

Những cậu bé có Tư Duy Cố Định có sự gia tăng đột biến trong sự tự tin khi họ tin vào những thành kiến trên. Nghĩ rằng con gái học kém hơn và dễ sơ suất hơn làm chúng cảm thấy tốt hơn về bản thân. (Những cậu bé có Tư Duy Phát Triển ít khi đồng ý với những thành kiến như vậy, nhưng khi chúng đồng ý, chúng không cảm thấy tự tin hơn).

Phản ứng tâm lý này có thể ảnh hưởng xấu tới tình bạn. Cậu càng thấp thì tớ càng được đội lên cao.

Một hôm tôi đang nói chuyện với một người bạn thân rất thông minh. Tôi thấy ngạc nhiên với cách cô ấy chịu đựng những hành vi ứng xử của một số người bạn của cô ấy. Mà hơn cả là tôi ngạc nhiên rằng cô ấy có những người bạn như vậy. Một người thì vô trách nhiệm; người khác thì trơ trẽn tán tỉnh chồng cô ấy. Câu trả lời của cô ấy là, mọi người đều có những điểm tốt và xấu, và nếu bạn chỉ tìm những người hoàn hảo để kết bạn, mối quan hệ xã hội của bạn sẽ vô cùng nhỏ bé. Tuy nhiên, có một điều mà cô ấy sẽ không bao giờ chấp nhận: những người làm cô ấy cảm thấy tự ti về bản thân.

Chúng ta đều biết những người như vậy. Những người rất giỏi, hấp dẫn, và hài hước, nhưng sau khi ở cạnh họ, bạn cảm thấy mình thật nhỏ bé. Bạn có thể sẽ hỏi: "Có phải mình vừa tự hạ thấp mình không?" Nhưng thường nguyên nhân là do họ, cố gây dựng hình ảnh của họ thật cao bằng cách phô ra sự xuất chúng của họ và sự yếu kém của bạn. Điều này có thể thực hiện bằng cách cố tình hạ thấp bạn, hoặc đối xử với bạn một cách hời hợt, vô tâm. Dù là cách nào đi nữa, bạn là công cụ, (và cũng là nạn nhân) để họ chứng tỏ giá trị của mình.

Có lần tôi đang ở một bữa tiệc mừng bạn tôi 50 tuổi, và chị gái cô ấy bắt đầu phát biểu. Ai cũng nghĩ cô ấy sẽ khen ngợi em gái mình. Nhưng chị cô ấy đã kể về sở thích tình dục mãnh liệt của cô ấy và cô ấy may mắn làm sao khi tìm được một người chồng trẻ tuổi để thỏa mãn nó. "Chỉ là cho vui thôi". Cô ấy còn nói cả về vẻ bề ngoài, trí tuệ, và kỹ năng làm mẹ của bạn tôi nữa. Sau màn phát biểu ấy, tôi chợt nhớ ra câu nói "Với người bạn như vậy, ai còn cần kẻ thù làm gì nữa."

Rất khó để nhận ra những người bạn có ý đồ xấu. Một tối tôi có một giấc mơ rất sống động. Một ai đó, một người tôi biết, vào nhà tôi và lần lượt lấy hết những

tài sản có giá trị của tôi. Trong giấc mơ tôi có thể thấy điều gì đang xảy ra, nhưng tôi không thể thấy đó là ai. Được một lúc, tôi bèn hỏi người đó: "Anh có thể để lại thứ đó không, nó rất quan trọng với tôi". Nhưng người đó lại cứ không ngừng vơ hết những thứ quý giá. Sáng hôm sau tôi chợt nhận ra đó là ai và giấc mơ kia có ý nghĩa gì. Suốt năm vừa rồi, một người bạn thân của tôi thường xuyên gọi tôi nhờ giúp làm hộ việc của anh ta. Tôi đồng ý. Anh ta đang gặp rất nhiều stress, và thời gian đầu tôi vui vẻ dùng tất cả những gì tôi biết để giúp anh ta. Nhưng nhờ lời nhờ vả dường như chả bao giờ kết thúc, và sự giúp đỡ chỉ đến từ một chiều – tôi giúp anh ta, và hơn thế, anh ta còn mắng tôi nữa: "Đừng bao giờ nghĩ cô có thể làm tốt được như tôi. Cô có thể giúp tôi hoàn thiện công việc, nhưng sẽ không bao giờ sáng tạo được như tôi." Anh ta muốn hạ thấp tôi để anh ta không cảm thấy mình là người ở dưới. Giấc mơ ấy mách bảo tôi rằng, cái gì cũng có giới hạn của nó.

Tôi sợ rằng trong Tư Duy Cố Định, tôi cũng là thủ phạm. Tôi không nghĩ tôi làm mọi người thất vọng, nhưng khi bạn cần sự công nhận, bạn lợi dụng người khác để có được nó. Một lần, khi tôi còn lại một sinh viên mới ra trường, tôi bắt tàu tới New York và ngồi cạnh một thương nhân rất thú vị. Từ góc nhìn của tôi, chúng tôi đã trò chuyện qua lại trong suốt chuyến đi kéo dài 1 tiếng rưỡi, nhưng cuối cùng thì anh ta nói với tôi: "Cảm ơn vì đã nói với tôi về bạn" Lúc đó tôi mới nhận ra việc tôi vừa làm. Anh ta là một người gần như hoàn hảo – đẹp trai, thông minh, thành công. Và đó là lý do vì sao tôi lợi dụng anh ta. Suốt cả chuyến đi, tôi không hề có hứng thú với bản thân anh ta, mà chỉ dùng anh ta như một chiếc gương phản ánh sự tài giỏi của tôi mà thôi. Thật may mắn cho tôi, là điều anh ta phản ánh lại là một bài học vô cùng giá trị.

Người xưa đã từng nói bạn chỉ biết được ai là bạn khi bạn gặp khó khăn. Và đương nhiên quan điểm này có cái lý của nó. Ai sẽ luôn là người ở bên bạn khi bạn gặp rắc rối? Tuy nhiên, đôi khi, câu hỏi khó hơn lại là: Ai sẽ là người bạn muốn

hướng tới khi có điều tốt đẹp xảy đến? Khi bạn tìm thấy một nửa đặc biệt của mình? Khi bạn nhận được một công việc tốt hay được thăng chức? Khi con bạn chăm ngoan? Ai sẽ là người thực sự mừng rỡ với những vui mừng của bạn?

Những thất bại và những xui xẻo của bạn không đe dọa sự tự tin của người khác. Rất dễ để cảm thấy thương cảm cho những ai trong hoàn cảnh khó khăn. Chính những gì bạn có và những thành công của bạn mới là những trở ngại cho những người tìm kiếm sự tự tin ở cảm giác mình hơn người.

r