1

Vào một trưa nọ, tôi tan học về nhà thì thấy ba tôi đang ngồi ở nhà.

Tôi đứng ngây người mấy giây với một bộ mặt đần độn, ba tôi thấy vậy thì lên tiếng:

"Về nè con, không có làm nữa."

Tôi cũng hoang mang không biết chuyện gì xảy ra, đến chiều mẹ tôi đi làm về nhìn thấy ba tôi thì cũng bày ra một vẻ mặt hoang mang như tôi lúc trưa, sẵn có đông đủ người rồi thì ba tôi cũng bắt đầu kể:

"Nó chửi tao nữa chứ gì, con Cảnh riết cũng bỏ đi không ở nỗi, hôm qua chín giờ tối nó đi nhậu về, nó chửi tao hết một chập, đuổi tao về, kêu tao là ăn dọng hết tiền đò của nó, từ nay về sau sống chết ở dưới quê thì kệ chứ không cho tao lên đây nữa.

Tao mới nó với nó là: "Mày có đuổi tao cũng ráng đợi tới sáng rồi tao về, chứ giờ sao tao về được."

Vừa sáng ra năm giờ là tao dọn đồ xách xe chạy về đây rồi, tới đâu đó bảy rưỡi là tới nhà, không thấy mẹ con mày đâu nên tao đoán chắc mẹ mày đi làm còn mày đi học rồi."

Vậy là ba tôi chính thức ở nhà, không đi làm nữa thật rồi.

Tôi cũng không có cảm nhận gì, chỉ là cảm thấy hình tượng về chú ba ngày một tồi tệ. Tính ra ngày trước anh tôi học đại học cũng ở ké nhà chú ba, nhưng mà bởi vì sống cũng không nỗi nên mới dọn đi nơi khác.

Có một sự thật là, khi nghèo thì lòng tự trọng cũng sẽ nghèo theo. Ba tôi rõ ràng biết chắc chắn có một ngày ông ấy vẫn sẽ bị chú ba tôi đuổi về, nhưng ông ấy vẫn đi. Ông ấy rõ ràng biết lên đó sẽ bị mắng, nhưng ông ấy vẫn đi, vì tiền.

Mẹ tôi biết lấy mấy cục kẹo của thằng Phú là không nên nhưng mẹ tôi vẫn lấy. Hôm nay mẹ về vẫn mang cho tôi mấy viên kẹo, nhưng lần này không phải ăn cắp.

"Nó để kẹo tùm lum hết nên bị kiến ăn, nó moi ra xong thấy kiến không nên nó kêu tao đem vứt đi, tao nghe xong mừng hết lớn, tao cũng giả bộ đem vứt xong rồi bỏ vô giỏ xe đạp, đem về cho mày nè. Nhìn vậy thôi chứ còn ăn được, phủi phủi ra chút là hết kiến à." – mẹ nói.

Tôi đương nhiên là vui rồi, có kẹo ăn thì làm sao có thể không vui cho được. Nói trắng ra thì tôi đang ăn đồ mà người khác vứt đi, nhưng trong hoàn cảnh lúc này, đó lại là một niềm hạnh phúc.

Nghèo, thật sự rất đáng sợ.

2

Ba tôi lại nhậu, nhậu một trận không ăn không uống, bởi vì không ai chăm sóc ông ấy cả nên mẹ tôi nghỉ làm cô Tú luôn rồi.

Như thường lệ, ông ấy sẽ uống rượu mà không ăn gì cả, chửi mắng tất cả mọi người nhiều ngày liên tục.

Nhưng ba tôi suy ra vẫn có điểm tốt, đó chính là ông ấy không bao giờ đánh mẹ tôi một cái nào hết. Thỉnh thoảng mẹ tôi có tức quá nên tát ông ấy vài cái, nhưng ông ấy cũng chỉ chửi lại mà thôi, tuyệt đối không đánh mẹ tôi cái nào hết.

Đó là điểm tốt của ba tôi, cũng không tính là điểm tốt, bởi thì theo chuẩn mực đạo đức xã hội thì đó là lẽ đương nhiên mà, nhậu say không đánh người thì có gì đáng khen.

Tôi nhìn ba tôi cũng giống như đang đi tìm điểm tốt nhất trong những điểm xấu của ông ấy vậy đó. Mỗi lần nhìn ông ấy như thế, tôi sẽ nhớ đến những lúc ông ấy đối tốt với tôi, chở tôi đi chơi, nhường đồ ăn ngon cho tôi, chở tôi đi học, mua thuốc lúc tôi bệnh... để dập bớt ngọn lửa thù hận trong lòng mình.

Tôi căm hận ông ấy mỗi lần ông ấy mắng mẹ. Ông ấy chửi mẹ rất thậm tệ, ông ấy không hề biết mẹ đã vì cái gia đình này mà đến sĩ diện cũng không cần.

Hay là ông ấy không muốn hiểu?

Mỗi đêm đều là tiếng mắng chửi của ông ấy vang vọng bên tai, chưa một giây phút nào được yên.

Ông ấy bảo tôi đi mua rượu, tôi không đi.

Ông ấy xin tiền mua rượu, tôi với mẹ làm gì có để cho.

Ông ấy đi mua thiếu rượu của người ta, bị người ta mắng lên mắng xuống.

Ông ấy lại đi mua thiếu rượu của người ta, nhưng do quá nhiều lần rồi nên người ta không bán, thế là ông ấy quỳ xuống van xin người ta.

Tôi thật sự không hiểu được, rốt cuộc thứ đó có gì ngon, mà đến mức ba tôi phải làm như vậy.

Ông ấy rõ ràng lúc tỉnh táo rất tốt, nhưng tại sao lại thành ra nông nỗi này.

Có ai nói cho tôi biết là tôi phải làm gì để giúp được ba tôi trong lúc này không.

Ngay cả khi ông ấy có mắng chửi tôi như thế nào đi chăng nữa thì tôi chưa bao giờ muốn ông ấy biến mất khỏi cuộc đời này.

Ông ấy đã sáu ngày không ăn không uống gì rồi.

3

Ba tôi có một tuổi thơ không mấy gì là vui vẻ, theo như ông ấy kể, mẹ tôi biết và những gì tôi quan sát được.

Lúc nhỏ bà nội không thương ông ấy, sáu tuổi đã đem tống về nội nuôi. Ở đó có bà nội của ba, bà ba và bà năm, hai bà đó là em ruột của ông nội. Ba tôi ở đó với chú ba. Bà nội thì thương hai anh em nhiều lắm, có gì cũng nhường, còn bà ba với bà năm thì không được như vậy.

"Tao tám tuổi mà bả bắt tao với thằng Téo gánh gần mười đôi nước. Vịt gà cũng tao chăm, cắt cỏ cũng tao, cái quần què gì cũng tao. Hở ra là bắt lỗi, hở ra là bắt lỗi. Lên măm cơm mà ăn nhiều một chút thì bả liếc ngang liếc dọc, giẻ cá mà giẻ phần lưng là bả gõ vô đầu, bả kêu là mất dạy..."

Tôi nghe được những câu này ngay cả trong lúc ba tôi say và lúc ba tôi tỉnh táo, đó là minh chứng cho việc ông ấy không nói dối. Sau đó ở không nỗi thì về lại nhà mẹ đẻ, đương nhiên, cũng không vui vẻ gì.

"Bả quánh tao chát chát mỗi ngày, làm gì sai là bả táng trên đầu táng xuống, tao ẵm em đến độ mà hai bên hông nó lỡ loét luôn mà. Con gái Nhỏ mà nó khóc một tiếng là bả táng tao một cái. Còn bả làm gì, bả đi đánh bài, ông già kia cũng chẳng ra hồn gì, đi lính bị bắt, được thả về thì điên điên khùng khùng, có lo cho tao được cái gì, cả cái đám đó..."

Và rồi ba tôi lại quay về nhà bà nội, lúc này ba được mười bốn tuổi. Ở được một năm thì bà nội mất, ba tôi buồn quá, không muốn ở lại đây cũng không muốn về bên kia.

"Bà nội tao bả muốn cho đồ ăn cho tao cũng phải dấu hay con mụ già kia, bả chết rồi còn ai thương tao nữa đâu. Tao ghét quá bỏ lên Mỹ Tho học trường nội trú, sáng đi học, tối làm lao động, người ta bao ăn bao ở hết. Mà có sung sướng gì, làm đến mức tay chân không còn cảm giác, đổi lại được khoai lang ăn qua ngày, không thì cơm trắng với muối..."

Tôi cũng không hình dung nỗi ba tôi đã phải trải qua những gì, suốt những năm tháng đó ông bà nội tôi chưa từng quan tâm đến sống chết của ông ấy, để ba tôi tự sinh tự diệt. Bà năm mỗi năm có lên thăm một lần, còn bà ba thì không, bà nội cũng không, ông nội càng không.

Sau đó học xong lớp mười hai, người ta bảo ông ấy ở lại dạy học, nhưng mà ba tôi không chịu, nên về lại quê thì gặp được mẹ tôi.

Mẹ tôi bảo là lúc về đây ông ấy hành nghề đạp xích lô, lâu lâu thì ghé qua nhà mẹ chơi, mẹ tôi sẽ chừa cho ông ấy chén cơm miếng cá.

Cuộc đời của ông ấy và mẹ tôi nếu nói ai khổ hơn ai thì cũng không so được, nhưng mẹ tôi có lẽ chịu tổn thương tâm lý ít hơn ông ấy. Bởi vì ông bà ngoại tôi thật sự rất thương mẹ tôi, còn ông bà nội của tôi thì không hề thương ba tôi.

4

Mẹ tôi bảo là nếu không có tôi thì bà ấy chết lâu rồi, bả ấy thật sự không chịu nỗi ba tôi nữa.

"Tôi hôm qua hai giờ sáng tao đạp vô chợ mua thuốc, tao tính là uống luôn hết đống đó rồi chết luôn cho khỏe, mà tao không nỡ." – mẹ tôi vừa kể vừa nghẹn lời.

Đương nhiên là không nỡ để tôi lại một mình, ba tôi như vậy thì tôi còn có thể trưởng thành như thế nào. Mẹ tôi chính là không nỡ để tôi phải trở thành bản sao của bà ấy, mẹ mất khi còn nhỏ, có ba nhưng không thể dựa vào.

Tôi thật sự khâm phục mẹ, bà ấy gánh một đống nợ trên vai cũng không than với anh tôi lời nào, ba tôi cũng không biết. Mỗi ngày đều có người lại đòi tiền, có người còn chửi mắng. Người ngoài chửi không đủ, còn phải nghe người nhà chửi. Tiền thì không có, cái gì cũng không, cơm ngày hai bữa thiếu trước hụt sau.

Vậy mà bà ấy vẫn cười cười nói nói với tôi mỗi ngày, thỉnh thoảng cũng sẽ có lúc cọc cằn, nhưng mà tôi vẫn có thể thông cảm được, bởi vì nếu tôi ở trong hoàn cảnh của mẹ, tôi thà chết sướng hơn.

Những người chưa vào đường cùng, sẽ không thể hiểu được chết chính là một sự giải thoát hoàn mỹ. Khi mà áp lực vật chất, áp lực tinh thần đều đổ lên vai mẹ tôi, bà ấy đi mua thiếu vẫn nhớ lấy cho tôi bịch bánh tráng, bà ấy vẫn hỏi xem hôm nay tôi học như thế nào, vẫn chạy đi mượn tiền khắp nơi để mua thuốc cho tôi khi tôi bệnh.

Con người ta sẽ đối tốt với người khác khi có thể, đó thì có gì đáng nói, nếu có thể đối tốt với người khác ngay cả khi không thể, đó mới là điều đáng nói. Bạn vui vẻ thì sẽ cười với mọi người, nhưng có những người ngay cả khi trong lúc tồi tệ nhất cũng sẽ không làm tổn thương người khác.

Mẹ tôi, chưa từng đối xử tệ với tôi, ngay cả khi bà ấy thống khổ nhất.