ADAM SMITH
(1723 - 1790)
-----------------------------------------
Adam Smith, nhân vật mở đường cho phát triến lý luận kinh tế, sinh năm 1723 tại Scotland. Thời trẻ, ông học hai trường đại hịc Oxford và Cambridge. Trong thời hian từ 1751 đến 1764, ông là giáo sư của trường đại học Glasca. Trong thời gian này, ông đã xuất bản tác phẩm đầu tiên của mình "Bàn về đạo đức", giúp ông giành được tiếng tăm trong giới học thuật. Thế nhưng tác phẩm làm cho ông nổi tiếng chủ yếu lại là tác phẩm vĩ đại "Bàn về tài nguyên và tính chất tài sản quốc gia" (gọi tắt là "Bàn về tài sản quốc gia"). Cuốn sách này sau khi xuất bản năm 1776, lập tức giành được thành công và làm cho Smith suốt đời được tôn vinh. Adam Smith mất năm 1790, cả đời không kết hôn cũng không có con.

Adam Smith không phải là người đầu tiên nghiên cứu lý luận kinh tế, nhiều tư tưởng nổi tiếng cũng không phải do một mình ông tìm ra. Nhưng ông là người đầu tiên hoàn chỉnh, hệ thống hóa lý luận, đồng thời đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển của kinh tế học. Vì vậy, chúng ta có thế nói một cách công bằng rằng "Bàn về tài sản quốc gia" là điểm khởi đầu của nghiên cứu chính trị kinh tế học hiện đại.

Một trong những thành tựu vĩ đại của cuốn sách này là nó đã loại bỏ những khái niệm sai lầm trước đây. Smith đã phản đối chủ nghĩa trọng thương cũ, lý luận này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nhà nước có nhiều tiền vàng. Đồng thời, ông cũng từ chối quan điểm trọng nông, lý luận này cho rằng đất đai là nguồn gốc quan trọng của giá trị. Smith nhấn mạnh tầm quan trọng đặt biệt của lao động. Smith đã tập trung nhấn mạnh phân công lao động đem lại sự tăng trưởng to lớn cho sản xuất. Ông còn đã kích toàn bộ các biện pháp cũ rích và tùy tiện, gây trở ngại cho phát triển công nghiệp do Chính phủ đặt ra.

Tư tưởng trung tâm của "Bàn về tài sản quốc gia" là thị trường tự do, xem ra hỗn loạn trên thực tế là một cơ chế tự điều tiết, nó có thể tự động nghiên về sản xuất các sản phẩm với số lượng phù hợp nhất, được xã hội hoan nghênh và cần thiết nhất. Chẳng hạn, nếu như một sản phẩm nọ được hoan nghênh ở vào trạng thái cung ứng thiếu, giá cả của nó sẽ tự nhiên tăng lên, mà giá cao thì sẽ đem lại cho người sản xuất ra nó lợi nhuận cao; do nó có lợi nhuận cao, các nhà sản xuất khác cũng nhảy vào sản xuất loại sản phẩm này. Kết quả là sản lượng tăng, sẽ làm giảm bớt sự khan hiếm, nói cụ thể hơn, sự cung ứng tăng lên này gắng liền với việc nhiều nhà sản xuất cạnh tranh với nhau, ngược lại nó sẽ làm giá cả tụt xuống đến "gía tự nhiên" của sản phẩm đó. Không ai có ý muốn giúp xã hỗi giảm bớt sự khan hiếm, nhưng vấn đề đã được giải quyết  Nói theo cách của Smith, mỗi một người "đều chỉ định giành lấy lợi ích cho riêng mình", nhưng anh ta quả thực lại "bị một bàn tay vô hình dẫn dắt, tạo nên một kết quả mà anh ta không mong muốn này... Qua việc theo đuổi lợi ích của mình, anh ta thường thúc đầy xã hội đêna trạng thái có hiệu quả hơn, đều này vượt quá đều anh ta thực tế muốn làm ban đầu". (Chương II quyển 4 "Bàn về tài sản quốc gia").

Nhưng nếu có bất kỳ trở ngại nào đối vợi sự cạnh tranh tự do, "bàn tay vô hình" không thể phát huy tốt tác dụng của nó được. Từ đó Smith theo đuổi mậu dịch tự do và phản đối mạnh việc đánh thuế cao. Trên thực tế, ông phản đối sự can thiêp của nhiều chính phủ đối với thương mại và thị trường tự do. Ông chi rằng sự can thiêp như vậy gần như luôn luôn làm giảm hiệu quả kinh tế, và cuối cùng, dẫn đến người dân phải trả giá cao hơn (Smith chưa phát minh ra thuật ngữ  "thị trường tự do" nhưng số lần ông đề xuất khái niệm này lại nhiều hơn bất cứ người nào).

Có người cho rằng Adam Smith chỉ là một người bảo vệ cho lợi ích thương mại, quan điểm này là sai. Ông đã nhiều lần dùng ngôn từ mạnh mẻ nhất để khiển trách hành vi thương mại lũng đoạn và thúc đẩy việc giảm bớt hành vi này. Smith khoing ngây thơ nhìn nhận hoạt động thương mại thực tế. Trong "Bàn về tài sản quốc gia" có một đoạn viết điển hình: "Người cùng nghề khó khă lắm mới gặp nhau được một lần, nhưng các cuộc nói chuyện của họ hoặc là kết thúc bằng âm mưu chống lại công chúng, hoặc bàn luận vui vẻ về nâng cao giá cả".

Adam Smith còn xây dựng và trình bày hệ thống tư tưởng kinh tế của mình. Mười mấy năm sau, những trào lưu tư tưởng thời kỳ ban đầu đó bị vứt bỏ. Những người kế thừa Smith đã kết hợp hệ thống của ông (không thay đổi bộ khung cơ bản của nó) vào trong cấu trúc lý luận mà ngày nay chúng ta gọi là kinh tế học cổ điển. Mặc dù kinh tế học hiện đại đã có thêm rất nhiều khái niệm mới và phương pháp kỹ thuật mới, nhưng nó chủ yếu vẫn là kết quả tự nhiên của kinh tế học cổ điển.

"Bàn về tài sản quốc gia" một phần còn đề cập đến quan điểm của Malthus về dân số quá thừa, đã kiên trì cho rằng áp lực dân số sẽ làm cho việc tăng tiền lương không vượt quá trạng thái đủ duy trì mức sống thấp nhất (tức cái gọi là định luật không đổi về tiền lương), còn Smith thì cho rằng tring điều kiện dân số tăng  thì tiền lương cũng sẽ tăng.

Ngoài các vấn đề như tính chính xác của Smith và ảnh hưởng của ông đối với các nhà lý luận kinh tế học thế hệ sau, một thực tế nữa là ảnh hưởng của ông đối với lập pháp và chính sách của Chính phủ. "Bàn về tài sản quốc gia" được viết bằng một thủ pháp hết sức khéo léo và ngôn ngữ rõ ràng, vì thế nó được truyền đọc rộng rãi. Việc Smith phản đối Chính phủ can thiệp vào kinh tế và thương mại, cùng với luận điểm thuế quan thấp và mậu dịch tự do đã có ảnh hưởng có tính quyết định đối với chính sách của Chính phủ trong suốt thế kỷ XIX. Đích thực, ảnh hưởng của ông đối với những chính sách này đến nay chúng ta vẫn còn cảm nhận được.

Do lý luận kinh tế đã được phát triển rất mạnh kể từ thời kỳ Smith, cũng do một số tư tưởng nào đó của ông đã bị vượt qua, vì vậy ngày nay rất dễ đánh giá thấp tầm quan trọng của Adam Smith. Mặc dù vậy, ông vẫn là người sáng lập và đặt nền móng chủ yếu trong việc dùng lý luận kinh tế để tiến hành nghiên cứu một cách hệ thống, là một nhân vật chính trong lịch sử tư tưởng của nhân loại.
----------------------------------------