- Khổ 3 (tiếp)

Hoàng Nhuận Cẩm đã từng viết: "Đêm trong suốt áp ngực vào phương ấy/ Gặp lại mùi cỏ cháy suốt đời trai/ Ngôi sao rơi trên dây kẽm gai dài." Vì vậy, ngọn cỏ chính là biểu tượng của người lính - tinh khôi, trong trẻo, mềm mại, mãnh liệt. "Cỏ" là xúc tác để bùng lên ngọn lửa trong trái tim mỗi người.

"Cơn gió lạ một chiều không rõ rệt
Hoa chuẩn bị âm thâm trong đất
Nơi đó nhất định mùa xuân sẽ bùng lên
Hơn một điều bất chợt."

"Cơn gió lạ": hoàn cảnh kháng chiến chống Mỹ.
"Hoa": vẻ đẹp của sức mạnh tinh thần, tâm hồn tuổi trẻ.
"Mùa xuân": thắng lợi, thành quả.
Động từ mạnh "bùng lên": nhấn mạnh chiến thắng vẻ vang.
"Nơi đó": nơi ghi dấu những dấu chân tuổi mười tám đôi mươi, của lòng yêu đất nước, Tổ quốc.
"Hơn một điều bất chợt": Chiến thắng là điều hiển nhiên, chắc chắn.

=> 4 câu thơ cuối khổ 3: Tuổi trẻ với vẻ đẹp tâm hồn, với sức mạnh ý chí và tinh thần quyết tâm tiêu diệt kẻ thù nhất định sẽ giành thắng lợi - đó là lời động viên, đồng thời cũng thể hiện niềm tin tưởng của tác giả với tuổi trẻ.

- Khổ 4

"Chúng tôi đã đi không tiếc đời mình
(Những tuổi hai mươi làm sao không tiếc)
Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi Tổ quốc?"

Có ai tiếc tuổi đôi mươi đời mình không? Đâu phải họ không khao khát được học tập? Đâu phải họ không có giấc mơ của chính mình? Đâu phải họ sợ nơi chiến trường tổ quốc? Chỉ là, những năm tháng ấy, họ không sống trọn cho riêng mình. Bỏ lại quê hương, gia đình phía sau, nghe theo tiếng gọi thiêng liêng của tổ quốc, những thanh niên mười tám, đôi mươi, những người con máu đỏ ra vàng đã ra đi không tiếng đời mình. Tác giả xưng hô "Chúng tôi" - vừa có "tôi", vừa có những người đồng đội, là sự đồng lòng sẵn sàng hy sinh cho độc lập tự do của Tổ quốc. Tuổi hai mươi trong mình đầy sự nhiệt huyết, sức trẻ, ước mơ và khát vọng. Trong chiếc áo ngắn khúc năm, nhà thơ Thanh Thảo có viết: "Người ta không thể chọn được sinh ra/ Nhưng chúng tôi đã chọn cánh rừng phút giây năm tháng ấy." Ở độ tuổi 20, chúng ta phải đưa ra nhiều quyết định, với những người chiến sĩ, họ đã chọn dâng hiến cuộc đời mình cho non sông, Tổ quốc. Trong văn bản "NNSXX" của Lê Minh Khuê, những cô gái thanh niên xung phong đều ở độ tuổi rất trẻ, những cô thiếu nữ hồn nhiên, lạc quan... nhưng đều mang trong mình lòng yêu nước sâu sắc, sống vì lý tưởng cao đẹp, sẵn sàng hy sinh để bảo vệ nền độc lập của dân tộc. Nếu ai cũng ích kỷ, hẹp hòi, sống vì bản thân thì "còn chi Tổ quốc"? Câu hỏi tu từ nhấn mạnh, đề cao trách nhiệm và tinh thần mỗi công dân (đặc biệt là những người trẻ) trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Và ngay từ lúc họ chọn con đường chiến đấu để bảo vệ tổ quốc, bỏ lại cuộc sống của mình phía sau - chính nó đã là một sự hy sinh cao cả nhất. Những chàng trai, cô gái năm ấy, đã đánh đổi tuổi xanh của đời mình để giữ gìn màu xanh của quê hương . Họ mãi là tấm gương cho con cháu đời sau noi theo vì sự dũng cảm, ý chí và tinh thần trách nhiệm cao cả.

Đặc biệt: "Nhưng ai cũng tiếc tuổi hai mươi thì còn chi Tổ quốc?"

Đã từng có một bộ phim Việt Nam nói về trận chiến ở Thành Cổ Quảng Trị năm 1972 - đó là bộ phim "Mùi cỏ cháy". Bộ phim khắc họa rõ những sự hy sinh của những người lính trẻ. "Mùi cỏ cháy" xoay quanh 4 người trai trẻ bỏ lại cuộc sống thường ngày của mình mà khoác lên chiếc áo lính. Những cái chết cứ nối nhau đau đớn, những người lính cứ ngã dần nơi chiến trường. Một tờ báo mỹ từng viết: kỷ luật, lý tưởng và tinh thần coi thường cái chết như thế nào mà chiến sĩ Việt có thể vẫn chiến đấu dưới trời bom b52? Đó là tình yêu nước, là chủ nghĩa anh hùng cách mạng. khi tình yêu tổ quốc đủ lớn, cái chết cũng nhẹ nhàng như sóng vỗ, hòa tan vào dòng nước chảy. ("Máu của người nhuộm mặn sóng biển Đông" - Tổ quốc gọi tên)

- Khổ 5

"Cỏ sắc mà ấm quả, phải không em..."

Câu thơ đứng riêng lẻ một mình như càng thêm khẳng định, nhấn mạnh vẻ đẹp người chiến sĩ. Đây là kết cấu đầu cuối tương ứng, ẩn dụ cho sự hy sinh xuyên suốt bài thơ, kết nối mạch cảm xúc toàn bài. "Cỏ sắc mà ấm" phải chăng là ẩn dụ cho nhũng người lính trẻ gan góc, kiên cường, dũng cảm nhưng trong tim vẫn ấm nóng, thường trực một tình yêu Tổ quốc? Hay là ẩn dụ cho những người đồng đội hy sinh bỏ lại thân mình trên chiến trường nằm dưới đất, dưới lớp cỏ, khi đó, "cỏ" thật ấm áp biết bao nhiêu...

Hòa bình là sự đánh đổi của mạng sống, của sức trẻ, có đau thương thì mới có chiến thắng. Tuổi 18 20 đẹp nhất cuộc đời, họ đã sống và chết với sứ mệnh sống còn của Tổ quốc.