. Nhà nước, công cụ chuyên chính giai cấp

Nhà nước ra đời tựa hồ đứng trên xã hội, làm cho xã hội tồn tại trong vòng trật tự. Nhưng trên thực tế, chỉ giai cấp có thế lực nhất - giai cấp thống trị về kinh tế mới có đủ điều kiện lập ra và sử dụng bộ máy nhà nước. Nhờ có nhà nước, giai cấp này trở thành giai cấp thống trị về chính trị.

Về bản chất, nhà nước chỉ là bộ máy quyền lực và công cụ chuyên chính của một giai cấp đối với toàn bộ xã hội. Nhà nước chính là một bộ máy do giai cấp thống trị về kinh tế thiết lập ra nhằm hợp pháp hóa và củng cố sự áp bức của chúng đối với quần chúng lao động. Nhà nước là bộ phận quan trọng nhất của kiến trúc thượng tầng, nó không phải là lực lượng điều hòa mâu thuẫn mà làm cho mâu thuẫn ngày càng gay gắt.

Tuy nhiên, trong những trường hợp cụ thể, Nhà nước giữ được một mức độ độc lập nào đó đối với hai giai cấp đối lập. Đó là khi cuộc đấu tranh giữa chúng đạt tới thế cân bằng nhất định hoặc nhà nước cũng có thể thực hiện sự thỏa hiệp về quyền lợi tạm thời giữa các giai cấp để chống lại một giai cấp khác. Sự phát triển của nền kinh tế - xã hội nói chung và cuộc đấu tranh giai cấp nói riêng, sẽ phá vỡ thế cân bằng, phá vỡ sự thỏa hiệp tạm thời giữa các giai cấp thù địch để tập trung quyền lực vào tay một giai cấp nhất định.

2. Cách mạng xã hội và vai trò của nó đối vơi sự phát triển của xã hội

a. Khái niệm cách mạng xã hội và nguyên nhân của nó

- Cách mạng xã hội là sự biến đổi có tính chất bước ngoặt và cơ bản về chất mọi lĩnh vực đời sống xã hội, là phương thức thay thế hình thái kinh tế - xã hội lỗi thời bằng hình thái kinh tế - xã hội cao hơn.

+ Vấn đề giành chính quyền là vấn đề cơ bản của mọi cuộc cách mạng xã hội, bởi vì chỉ khi nào giành được chính quyền, giai cấp cách mạng mới xác lập được nền chuyên chính, tiến tới xác lập quyền lực của mình.

+ Tiến hóa cũng là một hình thức phát triển xã hội, nó là quá trình phát triển diễn ra tuần tự làm thay đổi từng mặt của hình thái kinh tế - xã hội. Tiến hóa và cách mạng xã hội thống nhất biện chứng với nhau. Trong đó, tiến hóa chuẩn bị cho cách mạng xã hội. Cách mạng xã hội mở đường cho tiến hóa như là những quá trình kế tiếp nhau không ngừng trong sự phát triển xã hội.

- Nguyên nhân của cách mạng xã hội

Nguyên nhân sâu xa của cách mạng xã hội là do mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Trong xã hội có giai cấp, mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất biểu hiện về mặt xã hội là mâu thuẫn giữa giai cấp cách mạng và giai cấp thống trị. Giai cấp thống trị sử dụng nhà nước để duy trì, bảo vệ quan hệ sản xuất lỗi thời. Để thay thế quan hệ sản xuất cũ bằng quan hệ sản xuất mới cao hơn, giai cấp cách mạng phải tiến hành đấu tranh chống lại giai cấp thống trị, giành lấy chính quyền nhà nước.

Do vậy, cách mạng xã hội là đỉnh cao của đấu tranh giai cấp mà vấn đề giành chính quyền là vấn đề cơ bản của mọi cuộc cách mạng xã hội.

b. Vai trò của cách mạng xã hội

- Chỉ có cách mạng xã hội mới thay thế được quan hệ sản xuất lạc hậu bằng quan hệ sản xuất tiến bộ, thay thế hình thái kinh tế - xã hội cũ bằng hình thái kinh tế - xã hội mới.

- Cách mạng xã hội là bước chuyển biến vĩ đại trong đời sống xã hội về kinh tế, chính trị, văn hóa. Trong cách mạng xã hội, năng lực sáng tạo của quần chúng được phát huy một cách cao độ.

- Trong các cuộc cách mạng xã hội thì cách mạng vô sản là cuộc cách mạng triệt để nhất vì nó xóa bỏ tận gốc chế độ áp bức bóc lột.

c. Ý nghĩa phương pháp luận

- Nghiên cứu vai trò của cách mạng xã hội giúp ta nhận thức được cách mạng xã hội là đỉnh cao của đấu tranh giai cấp, là cột mốc đánh dấu từng chặng đường của tiến bộ xã hội, là sự thay đổi về chất theo xu hướng văn minh nhân loại.

- Sự chuyển đổi từ thời đại này sang thời đại khác của lịch sử chỉ có thể thực hiện được bằng cách mạng xã hội. Nếu không có cách mạng xã hội, lịch sử chỉ có thể tiến từng bước chậm dần đều (tiệm tiến) chứ không thể có bước nhảy đột biến làm thay đổi căn bản về chất của các hình thái kinh tế - xã hội.