(Báo Tinh Hoa) – “Miếng thịt bắp bò mà ông Phác mua về chính là thịt bắp chân của người chết đấy. Nếu thịt bắp bò thì da phải dầy, khó thái. Đằng này thịt mềm dễ thái mà da mỏng dính, không phải thịt bắp chân người chết bị cắt ra đem thui thì còn là thịt gì nữa”…

Ông Trần Hùng, là người thôn Trình Nhì (xã An Ninh, Tiền Hải, Thái Bình) đã cung cấp cho chúng tôi rất nhiều tư liệu về lịch sử vùng đất, con người làng Trình Nhì, tức xóm chợ Huyện xưa, gắn với trận đói lịch sử Ất Dậu 1945.

Theo đó, mảnh đất xóm chợ Huyện (Tiền Hải, Thái Bình) xưa thuộc làng Trình Phả (sau này có phố, phường, chợ họp sầm uất nên chợ gọi là Trình Phố) – thuộc tổng An Bồi, huyện Chân Định, phủ Kiến Xương. Nơi đây đất đai trù phú, buôn bán thịnh vượng, trên bến dưới thuyền, thuận tiện đường giao thông thủy bộ, người từ mọi miền đất nước tìm về lập nghiệp sinh nhai. Trước thế kỷ 18, huyện lỵ Chân Định chọn nơi này làm thủ phủ nên chợ họp ở đây có tên là chợ Huyện.

Chợ Huyện làng Trình Nhì lớn nhất vùng, nơi giao thương buôn bán của nhân dân các huyện Tiền Hải, Thái Thụy, Kiến Xương, thị xã Thái Bình… cho tới các huyện Xuân Trường, Giao Thủy (Nam Định), Vĩnh Bảo (Tiên Lãng – Hải Phòng).
Chợ Huyện ngày nay

Ngay trước cổng chợ là con sông có cầu gạch vắt qua, trên bến, dưới thuyền, sông sâu nước trong vắt.

Cụ Trần Duy Hứa người chợ Huyện, đã 88 tuổi, nhưng trí nhớ của cụ rất tuyệt vời. Cụ dẫn chúng tôi ra chợ huyện làng Trình Nhì, kể chuyện nạn đói năm Ất Dậu 1945.
Cụ Hứa cho biết, năm Ất Dậu cả nước mất mùa, dân không có gì ăn, lúc đầu còn có cháo gạo, cháo cám, cháo bỗng… sau đó gạo, cám cũng hết, đến củ chuối, rau sam, rau má, bèo bồng cũng không còn. Người từ quê đi tha phương, cầu thực các nơi, xóm làng xơ xác. Người tứ xứ lại tràn về chợ để ăn xin.

Trong chợ trộm cắp như rươi. Một người bán hàng thường phải có 1 – 2 người cầm gậy đứng canh. Vì đói quá nên nhiều dân nghèo bất chấp cả sinh mạng cứ lao vào cướp. Có người bóc tấm bánh chưa kịp đưa vào mồm thì đã bị cướp. Người cướp được thì cố đút bánh vào mồm, còn người bị cướp và người bán thì đè xuống giằng lại. Thế là xảy ra trận mưa gậy gộc, đấm đá lên thân xác chỉ còn da bọc xương. Máu, đất quyện những mẩu bánh vương vãi tứ tung.

Những cảnh chém, giết nhau, tranh ăn còn tàn bạo hơn cả thời Trung cổ. Cuối cùng, người cướp và người bị cướp cũng đều chết vì đói cả.

Thời đó, một số gia đình khá giả trong làng, trong khu vực chợ Huyện đã nấu cháo phát chẩn cứu đói nhưng không xuể, người chết nằm còng queo khắp chợ, dọc đường, sát bờ sông. Có những trẻ nhỏ cố mút đầu vú lạnh ngắt của người mẹ đã chết từ bao giờ.

Lúc đầu còn có chiếu bó cho người chết và họ được những người còn khỏe khênh ra bãi tha ma của làng để chôn. Nhưng sau vì có nhiều người chết quá, đưa đi chôn không xuể, nên người ta đào hố sát bờ sông, quanh chợ, rồi lấp vội đất lên.

Làng Trình Nhì khi đó có gia đình cụ Nhất Lược, buôn mật mía, mật ong, nổi tiếng đức độ, hay cứu giúp người nghèo. Khi thấy người trong làng bị chết đói, cụ Nhất Lược đã mua chiếu cấp cho gia đình người mới mất.

Lúc đầu một người chết được bó 2 lá chiếu, nhưng sau chỉ được một lá, nên kín đầu lại bị hở chân. Ngày ấy có chuyện, người được thuê mua chiếu và đem chôn người chết, nhưng khi đem chôn thì lại tháo chiếu ra bán để kiếm lời.

Trước năm 1945, dân chợ Huyện có gần 2.000 nhân khẩu, nhưng nạn đói khủng khiếp năm Ất Dậu đã cướp đi tới 70% dân số trong xóm. Cả xóm chợ có gần 50 gia đình chết không còn một ai.

Gia đình ông Trương Ry chết 8 người. Gia đình ông Phan Giá có 7 người, thì cả 7 người đều chết. Gia đình ông Đồ Thực chết mất 10 người. Gia đình ông Phan Hạnh có 13 người thì cả 13 người đều chết. Gia đình ông Trần Duẩn, ông Đồ Tỵ, ông Đồ Trâm… đều chết hết.

Nhiều người chết phải chôn ngay trong vườn nhà vì người sống không còn đủ sức để kéo xác đi chôn ở nơi khác. Gia đình ông Trương Ry chết không còn người nào, xác tự thối rữa ở trong nhà, mùi thối bốc lên, dân làng mới biết.

Để đưa được những xác chết đã bị thối ở trong nhà ra ngoài, người ta phải dùng tro rơm, rạ, trải ra nền nhà rồi lăn xác người chết qua tro, sau đó mới dùng chiếu bó lại đem đi chôn.

Bờ sông chảy qua chợ Huyện vốn rất thơ mộng, bỗng nhiên trở thành nơi chôn xác của hàng trăm người chết đói. Xung quanh ngôi miếu Bách Linh (miếu này nay không còn) la liệt hố chôn người tứ xứ bị chết đói ở chợ.