Chị làm việc cho một công ty đa quốc gia, nước nào cũng có chi nhánh. Hàng năm công ty của chị đều họp tổng công ty, địa điểm mỗi năm đổi sang một nước. Chính vì vậy mà chị được đi nhiều nước, Singapore, Malaysia, có khi ở tận bên Mỹ. Năm nay chị đi họp ở Thái Lan. Họp xong, còn rảnh một ngày chị chẳng biết mua gì về làm quà. Sau khi dạo cả buổi ở trung tâm mua sắm cùng đồng nghiệp, chị quyết định mua một túi gạo 5 ký mang về nước. Chị nghĩ ở mình cũng có gạo, nhưng gạo Thái Lan thì phải khác chứ. Nhẩm tính thử thì giá cả có phần mắc nhưng nhìn túi gạo thật là bắt mắt. Chắc chắn sẽ ngon hơn gạo của xứ mình...

Chị mang túi gạo về quê, khoe với cả nhà, bữa đi công tác bên Thái Lan con có mua quà về cho ba má nè. Ông già nói, bày vẽ chi, mà cái gì coi bộ bây xách nặng vậy. Chị cười hi hi nói là gạo Thái Lan, con mua về nhà mình ăn thử cho biết, với lại cũng không biết mua gì. Con nghĩ chắc ngon hơn gạo của mình. Trời đất ơi, chở củi về rừng chi con, gạo ba trồng ăn không hết mà ngon thì cũng đâu có thua ai. Chị hơi cụt hứng khi thấy ba đón nhận món quà của chị không được nồng nhiệt như những khi chị mang về những thứ quà khác, chẳng hạn như mấy củ sâm mua bên Hàn Quốc hay mấy gói trà từ Myanmar... Má chị đón lấy túi gạo từ tay chị biểu thôi vô rửa mặt, rửa tay cho mát rồi ăn cơm, gạo này để chiều má nấu thử.

Trong một thoáng giật mình nghe đoạn hội thoại của chị và ba má, hạt gạo nằm trong túi quả quyết giọng người cha kia đúng là ông Hai rồi. Nó làm sao quên được giọng ông thủ thỉ khi ra thăm đồng mỗi ngày. Nó đã quen cái giọng trìu mến ấy của ông từ khi nó chỉ là một hạt lúa còn ngậm sữa. Nó ở trên một nhánh lúa cạnh bờ đi nên ngày nào ông đi qua nó cũng nghe thấy. Có khi ông còn ngồi lại nâng niu nó và thủ thỉ chuyện thời tiết nắng mưa, chuyện mùa màng, giá cả... Ông còn nói rằng tụi nó được sinh ra từ những hạt lúa khỏe mạnh nhất, những hạt lúa mà ông đã chọn lọc từ mùa trước thật kỹ, nên chắc chắn tụi nó cũng sẽ được chọn lại để làm giống cho mùa kế tiếp. Hoặc không làm giống thì ông sẽ dành để dâng cúng ông bà. Trong gió chiều lao xao nó tự hào là một hạt lúa cao cấp có thể sẽ làm hậu duệ cho mùa sau hoặc sẽ được nằm trong một chén cơm trên ban thờ thơm mùi gạo mới...

Hạt gạo không ngờ được rằng khi bước vào cuộc hành trình xa xôi và tuyệt vọng, giờ đây nó lại được trở về ngay chỗ mình sinh ra. Bữa đó, sau khi đã nằm trong bao riêng chờ ông Hai kêu xe chở về nhà thì nhóm bốc vác đã quăng mấy bao đó lên xe của thương lái. Lúc đó nó đã la lên rằng nó không phải là lúa để bán, nó chờ ông Hai chở về nhà. Nhưng người ta không thể nào nghe thấy được tiếng kêu gào của nó. Nó đành chấp nhận danh xưng lúa xuất khẩu. Người ta chở nó đi xa lắm. Từ bao này, người ta đã xổ nó ra rồi đóng lại bao khác, nó lẫn vào lúa của biết bao nhiêu cánh đồng khác nữa. Khi đến xứ người nó được lưu vào cái kho rộng ơi là rộng. Nhiều đêm nó nghĩ không biết rồi nó sẽ đi về đâu.

Trong những câu chuyện thì thầm của những hạt lúa, nó tiếc rẻ khi biết rằng nó mãi sẽ không được làm hậu duệ của cây lúa trên một cánh đồng nào nữa. Nó sẽ trở thành lương thực cho con người. Rồi chuyện gì đến cũng đến, nó được đưa vào hành trình trở thành hạt gạo mang thương hiệu nước ngoài. Đầu tiên nó được bóc vỏ trấu, sau đó là những công đoạn xay xát tuyển lựa cũng không kém phần đau đớn. Trong một thoáng, nó nghĩ chắc ông Hai sẽ không thể nào biết được người ta đã hóa kiếp nó thành một hạt gạo ngoại như thế nào. Ông sẽ không ngờ người ta đã không bỏ một thứ gì từ vỏ trấu và cám của nó. Có những thứ dược liệu và mỹ phẩm được chiết xuất từ lớp ngoài hạt gạo lại có giá trị không thua gì hạt gạo...

Giờ đây, nó đã đẹp lung linh và bắt mắt vô cùng. Nó được đưa vào túi có nhãn mác. Những túi gạo này đi vào siêu thị, hoặc được xuất sang nước ngoài với giá cao gấp nhiều lần. Chữ nước ngoài ấy, hạt gạo không bao giờ dám mơ là nơi nó được sinh ra. Cái nơi mà nó được bán đi với giá còn rất thấp. Nơi mà những người trồng lúa như ông Hai vẫn còn nhiều vất vả trên những cánh đồng mưa nắng. Vậy mà hôm nay nó đã được trở về...

Suốt cả buổi chiều lâng lâng vui sướng khi nghe được giọng nói của ông Hai và biết được rằng mình đã được trở về nơi đã sinh ra. Hạt gạo mãn nguyện lắm. Chút nữa mẹ chị sẽ nấu cơm từ túi gạo chị mang về từ Thái Lan. Nó muốn nói nó không phải là gạo Thái Lan đâu, nó là gạo từ ruộng nhà mình. Nhưng có quan trọng gì khi chút nữa nó sẽ được nằm trên mâm cơm của gia đình ông Hai...

ST.