Đề: Phân tích nội dung quy luật thống nhất và đấu tranh các mặt đối lập ? Ý nghĩa phương pháp luận của việc nghiên cứu quy luật này?

• Vị trí, vai trò của quy luật: Là một trong 3 quy luật cơ bản của phép biện chứng duy vật, chỉ ra nguồn gốc và động lực cơ bản phổ biến của sự vận động và phát triển: đó chính là mâu thuẫn khách quan vốn có của sự vật.

• Các khái niệm:

Mặt đối lập là những mặt có những đặc điểm, những thuộc tính, những tính quy định có khuynh hướng biến đổi trái ngược nhau, tồn tại một cách khách quan trong tự nhiên, xã hội và tư duy.

Thống nhất giữa các mặt đối lập là khái niệm chỉ sự liên hệ giữa các mặt đối lập, các mặt này quy định lẫn nhau, nương tựa vào nhau, làm tiền đề tồn tại cho nhau. Thống nhất giữa các mặt đối lập có tính tạm thời tương đối, tức chỉ tồn tại trong trạng thái đứng im tương đối của các sự vật, hiện tượng.

Đấu tranh mặt đối lập là khái niệm dùng để chỉ sự tác động qua lại theo xu hướng bài trừ và phủ định lẫn nhau giữa các mặt đối lập. Đấu tranh giữa các mặt đối lập làm cho sự vật vận động, phát triển chứ không phá vỡ sự vật. Đấu tranh giữa các mặt đối lập có tính tuyệt đối, tức là đấu tranh phá vỡ sự ổn định tương đối dẫn đến sự chuyển hóa về chất của chúng.

Mâu thuẫn biện chứng là khái niệm dùng để chỉ sự liên hệ, tác động vừa thống nhất, vừa đấu tranh, vừa chuyển hóa lẫn nhau giữa các mặt đối lập. Mâu thuẫn biện chứng là khách quan, phổ biến ở mọi sự vật, hiện tượng trong tự nhiên, xã hội và tư duy.

Các tính chất chung của mâu thuẫn:

– Tính khách quan: vì mâu thuẫn là cái vốn có trong sự vật, hiện tượng, là bản chất chung của mọi sự vật, hiện tượng.

– Tính phổ biến: Không có sự vật nào không có mâu thuẫn, mẫu thuẫn này mất đi thì mâu thuẫn khác xuất hiện, từ đó sự vật phát triển không ngừng.

– Tính đa dạng, phong phú: thể hiện ở chỗ, mỗi sự vật, hiện tượng, quá trình bao hàm nhiều loại mâu thuẫn khác nhau.

• Mâu thuẫn là nguồn gốcđộng lực bên trong của sự phát triển:

Sự thống nhất, đấutranh các mặt đối lập chính là hai xu hướng tác động khác nhau mặt đối lập. Trong đó, hai xu hướng này tạo ra loại mâu thuẫn đặc biệt, từ đómâu thuẫn biện chứng bao gồm sự thống nhất vàsự đấu tranh của mặt đối lập. Trong quátrình phát triền và vận động thì sự thống nhất, đấu tranh của mặt đối lậpkhông tách rời nhau.

Đấu tranh của mặt đối lập được quy định tất yếu về sự thay đổi các mặt đang tác động, làm mâu thuẫn phát triển. Khi bắt đầu xuất hiện thì mâu thuẫn chỉ là một sự khác nhau cơ bản. Tuy nhiên theo khuynh hướng trái ngược nhau thì sự khác nhau này càng lớn lên và rộng dẫn ra đến khi nào trở thành đối lập.

Khi hai mặt đối lập có sự xung đột gay gắt, đủ điều kiện thì sẽ tự chuyển hóa lẫn nhau và từ đó mâu thuận được giải quyết. Nhờ sự giải quyết theo hướng này mà thể thống nhất mới sẽ thay thế thể thống nhất cũ hay sự vật mới thay cho sự vật cũ bị mất đi.

Sự phát triển là cuộc đấu tranh các mặt đối lập. Ta đã thấy rằng khi có thống nhất của các mặt đối lập thì sẽ có đấu tranh, đấu tranh và thống nhất các mặt đối lập thì không thể tách rời khỏi nhau đối với mâu thuẫn biện chứng.

Sự vận động, phát triển là sự thống nhất trong tính ổn định và tính thay đổi, đấu tranh và thống nhất các mặt đối lập quy định về tính thay đổi và tính ổn định sự vật. Do đó, mâu thuẫn là nguồn gốc của phát triển và vận động.

• Ý nghĩa phương pháp luận:

– Tôn trọng mâu thuẫn, phát hiện mâu thuẫn, từ đó tìm phương pháp giải quyết phù hợp, thúc đẩy sự phát triển.

– Phân tích mâu thuẫn cụ thể trong trường hợp cụ thể: bản chất của sự vật khác nhau, quá trình khác nhau, mâu thuẫn khác nhau, từ đó có cách giải quyết khác nhau, tránh máy móc.

– Muốn thay đổi bản chất của sự vật thì phải giải quyết mâu thuẫn bằng đấu tranh giữa các mặt đối lập, không điều hòa, nóng vội haybảo thủ.