GIẤC MƠ MÙA ĐÔNG

Pyotr Ilyich Tchaikovsky đã viết Bản giao hưởng số 1 cung Sol thứ, Giấc mơ Mùa Đông Op. 13, năm 1866. Anh trai của Tchaikovsky kể rằng nhạc sỹ đã tốn nhiều công sức và đau khổ hơn khi viết bất kỳ tác phẩm nào khác của ông. Tchaikovsky rất yêu thích tác phẩm, và khi viết thư cho người bảo trợ của mình là Nadezhda von Meck vào năm 1883, ông thổ lộ: "mặc dù về nhiều mặt còn rất non nớt, nhưng về cơ bản, tác phẩm mang nhiều giá trị và hay hơn bất kỳ tác phẩm trưởng thành nào khác của tôi".

Tác phẩm gồm 4 chương, 2 chương đầu được đặt tiêu đề đặc biệt như một cách Tchaikovsky đến gần với người nghe hơn:

Chương 1: Giấc mơ Hành trình Mùa đông, chỉ định Allegro tranquillo (nhanh, tĩnh lặng). Tchaikovsky có lẽ muốn khắc hoạ cảnh sắc đặc biệt của nước Nga, là những bình nguyên vô tận trắng xoá tuyết, người đi trên hành trình gian nan, khó phân định được hiện thực với cõi mộng. Chủ đề 1 là một nét giai điệu ngắn có âm hình đi xuống, vừa tinh nghịch vừa bồi hồi, khẽ cất lên từ âm sắc kèn bassoon và hoà cùng nền dàn dây. Chủ đề 2 tươi mới, ban đầu dịu dàng rồi trở mình dữ dội như gió bão.

Chương 2: Vùng đất Bi thương, vùng đất Sương mù, chỉ định Adagio cantabile ma non tanto (chậm, ca xướng nhưng không quá mức), có lẽ là chương nhạc ghi lại cảm xúc của tác giả sau chuyến thăm đảo Valaam trên hồ Ladoga. Chương nhạc có cấu trúc đơn chủ đề, triển khai từ một giai điệu trữ tình, mềm mại như làn sương.

Chương 3: Scherzo, chỉ định Allegro scherzando giocoso (nhanh, dí dỏm và vui tươi). Chương nhạc gồm ba phần, với phần giữa là một điệu valse tươi tắn, ấm áp.

Chương 4: Finale, chỉ định Andante lugubre - Allegro maestoso (mở đầu chậm, ảm đạm, phần sau nhanh và tráng lệ). Tchaikovsky khai thác âm điệu dân ca làm chất liệu nền cho chương nhạc.

Hình tượng, chủ đề, âm điệu trong âm nhạc của Tchaikovsky gắn liền với cuộc sống và âm nhạc dân gian Nga, hay nói cách khác, chất Nga thấm đẫm khắp giai điệu của Tchaikovsky. Các thủ pháp tận dụng quãng 3, quãng 4 đi xuống đầy ám ảnh từ dân ca mà ông sử dụng trong tác phẩm dường như không chỉ có tác dụng về mặt hoà âm, mà còn đóng vai trò tạo nên các sắc độ cảm xúc.

Tchaikovsky lần đầu thử sức mình ở thể loại giao hưởng với tác phẩm này ở độ tuổi 26, ông đã bộc lộ tài năng xuất chúng trong giới âm nhạc cổ điển không chỉ ở Nga mà còn với cả thế giới.

Tranh: Xe tam mã mùa đông - Korovin Konstantin